O'zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta-maxsus ta’lim Vazirligi Toshkent Davlat stomatologiya institute Buxoro filiali

Sinus bradikardiyasi 
Sinus tugunda ta’sirot kamayishi asosan parasimpatik nerv organlari 
faoliyati kuchayganidan darak beradi. Sinus tugunining avtomatizmi 
yurak mushaklari sklerozida, gipotireozda, sovuq qotganda susayadi. 
Yurak bir daqiqada 50-60 marta, goho 30 marta qisqaradi. Sinus 
bradikardiyasi asosan sport bilan shug’ullanuvchilarda, bosh miya 
chayqalganda, bosh suyagining ichki bosimi ortganda, miksedema, 
ichterlama, sariqlik, och qolganda, xinin va digitalis ta’sir qilganda yuz 
beradi. Bemor tekshirilganda puls kamayganligi, EKGda T-P oraliq 
uzayadi, goho P-Q (0,2-0,21 sek) uzayadi. 
 
 

---

242 
Sinus aritmiya 
Bu aritmiya asosan simpatik va parasimpatik nerv tizimida 
o`zgarishlar paydo bo’lganda kuzatiladi. Bunda asosan odam nafas 
olganda impuls tezlashib, nafas chiqarganda sekinlashadi. 
Ektopik aritmiya 
O’tkazuvchanlik organlarining xohlagan yerida, yangi qo’shimcha 
(geterotrop, ektopik) ta’sirot o’chog’i hosil bo’lganda, yurakning 
navbatdan tashqari qisqarishi natijasida kuzatiladi, buni ekstrasistoliya 
deb ataladi. Bunday aritmiya yurak mushaklari qattiq qo’zg`alganda 
yuzaga keladi. 
Ekstrasistolik aritmiya 
Yurakning navbatdan tashqari vujudga kelgan yurak qisqarishi 
yurakning 
ekstrasistolik 
aritmiyasi 
deyiladi. 
Ektopik 
o’choq 
o’tkazuvchanlik yurakning xohlagan yerida vujudga kelishi mumkin. 
Undan keyingi pauza meyoridan ortiq bo’ladi. Ekstrasistoliya tez-tez 
uchrab turadigan yurak aritmiyalaridan biri bo`lib, soppa-sog` kishilarda 
(vagotoniklarda), kashandalarda, achchiq choy, kofe ichilganda, qorin 
bo’shlig’i kasalliklarida, yurak mushaklari yallig’langanda va distrofik 
o’zgarishlarda, 
yurak 
mushaklarida 
qon 
aylanishi 
buzilganda, 
tireotoksikoz, klimaksda yuzaga keladi. Bemor goho yuragi qattiq 
urganini, goho go’yo to’xtab qolganini aytadi. Bunda eshitib ko’rilganda 
yurak navbatdan tashqari qisqarganini, I ton kuchayganini eshitish 
mumkin. EKGda: a) navbatdan tashqari yurak qisqarishi, b) 
ekstrasistolik qisqarishdan so’ng, keyingi R tishcha orasi uzoq bo’ladi. 
Ektrasistoliya qayerda hosil bo’lganiga qarab: 
- bo’lmachali 
- atrioventrikulyar: Birinchi impuls qorinchalarga o’tib, keyin 
bo’lmachalarga o’tadi. EKGda oldin qorinchalar kompleksi va keyin 
manfiy bo’lmachalar kompleksi qayd qilinadi. 
-umumiy supraventrikulyar 
- chap va o’ng qorinchali ekstrasistoliya 
Bo’lmachali ekstrasistoliyada bo’lmachada qo’zg’alish yo’qolib, 
impuls sinus tugunida hosil bo’lmaydi. EKGda R-tish saqlanadi, lekin 
birmuncha o’zgaradi va oldingi T-tish ustiga tushadi, qorincha 
kompleksi normada bo’ladi: T-P interval uzayadi. 
Atrioventrikulyar ekstrasistoliyada impuls Ashof-Tovar tugunida 
qarama-qarshi (pastga va yuqoriga) tarqaladi. EKG a) yurak kompleksi 
navbatdan tashqari bo’ladi; b) ekstrasistoliya bilan normal yurak 

---

243 
qisqarishi orasidagi tanaffus uzayadi; c) P-tish manfiy bo’ladi yoki 
yo’qolib ketadi. 
Qorinchalar ektrasistoliyasi EKGda quyidagicha ifodalanadi; 
- qorinchalar qisqarishi navbatdan tashqari paydo bo’ladi; 
- P-tish yo’qoladi; 
-QRS kompleksi o’zgaradi va uzayadi 
-T-tish shakli ham, hajmi ham o’zgaradi.
Ektopik o’choq hosil bo’lishiga qarab, extrasistoliya;