O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti sitrqi ta’lim dekani: Raqamli iqtisodiyot va informatika texnologiyalari kafedrasi mudiri

КАТЗ лар. Асосий тушунчалар.

Дастурий таъминот, ўзининг 50 – йилликдан ортиқ даврида жуда катта ўзгаришларга учради. У оддий, яъни мантиқий ва арифметик операция (амаллар)дан тортиб токи ҳозиргача мураккаб бўлган корхоналарни бошқаруви тизимларидан иборатдир. Дастурий таъминотда доим икки асосий йўналиш ривожланишини ажратиш мумкин, булар: 1. Ҳисоблаш амалларини бажариш; 2. Ахборотларни йиғиш ва қайтаишлаш. Олдинги компютерлар асосан биринчи йўналиш учун хизмат қилган бўлса ( масалан: математик ҳисоблашлар, ядер қуроли ва ракета техникаси соҳасидаги ҳисоблашлар), ҳозирда иккинчи йўналиш иш хажмини белгиламоқда. Бу иккийўналишларнинг функцияларини қайта тақсимлаш маъносини англаш осон, чунки ҳарбий соҳага қараганда фуқаролик соҳада компютер қўллаш кенг оммавий тус олиб бормоқда. Айниқса, комютерлар ҳозирга келиб анча арзонлашганлиги туфайли кичик корхона ва оддий фуқаролар ҳам сотиб олиш қурбига эгадирлар. Бугунги кунда корхона бошқарувини компютерсиз тасввур қилиб бўлмайди. Компютерларда аллақачон бухгалтер ҳисоб-китоб, омбор(склад) ишлари, асортимент (маҳсулот турлари) ва харид каби жараёнларининг дастурий таъминоти жорий этилган. Аммо, замонавий бизнес (тадбиркорлик) корхоналар бошқарувида ахборот технологияларининг кенг қўлланилишини талаб этилади. Ахборот технологияларининг яшашга қодирлигини ва 3 ривожланишини шундай тушунтириш мумкинки, замонавий бизнес бошқарув хатоларига тез таъсирчан бўлади. Савдо-сотиқни, ишлаб-чиқариш ёки бошқа хизмат доирасидаги молиявий-хўжалик фаолиятидаги аспектлар доим назорат остида бўлиши талаб қилинади, бу эса бошқарув ечимларини аниқлаш учун аниқмаслик ва таваккалчиликни бевосита бартараф этади. Ҳозирги даврда бошлиқнинг фикри-зикри ва капитал маблағи биринчилар қаторини эгаллашга камлик қилади. Демак, бошқарувга замонавий ёндашиш ахборот технологияларига маблағ ажратишни (ҳисобга олишни) кўзда тутади. Корхона қанчалик йирик бўлса, шунчалик кўп маблағ ажратишни мажбурий равишда аниқлайди. Ҳозирги кучли ва муросасиз рақибатчиликда олдинги қаторда бўлиш ва ютиб чиқиш учун ким яхшироқ таъминланган ва самарали ташкил этилганлигига боғлиқ, бу эса ҳаётий заруратдан иборат.

2.