O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent moliya instituti

6-MAVZU. INSON RESURSLARINI BOSHQARISHDA 
BOSHQARISH VA NAZORAT 
 
Reja: 
6.1. Birgalikda boshqarish haqida tushuncha va uning ishlab 
chiqarish sharoitidagi ahamiyati 
6.2. Boshqarish va nazorat tizimi 
6.3. Qaror qabul qilish jarayoni va muammolarni hal qilish usullari
6.4. Nazoratni tashkil qilish mexanizmi 
Komanda umumiy maqsad bilan birlashtirilgan, samarali, hamfikr 
kishilar jamoasidir. Komanda o‗z mehnati va emotsional hayoti bilan 
yashaydi. Har bir komandaning nodir ishlash usullari shakllanadi. 
Komandada shaxslararo munosabatlar shunday qurilganki, unda 
mutaxassislar har kuni 24 soatgacha bir-birlari bilan yaqindan, kichik 
xonada bo‗lsin, ahil, hamkorlikda, muvaffaqiyatli ishlay oladilar. 
Komandaga g‗ayrat atmosferasi xos. 
Komanda - katta va murakkab amalli muammolarni yechish 
maqsadida maxsus tuzilgan, kichik, doimiy rivojlanadigan yuqori 
malakali mutaxassislar guruhidir.
Komanda ruhiy holatining mohiyati uning a‘zolari gomeos-
tatligidadir. 
Tajriba shuni ko‗rsatadiki, komandada tadbirkorlik ruhi mavjud 
bo‗lsa, har bir a‘zo qalbida biznesmen bo‗lsa, ushbu komanda uchun 
muvaffaqiyat ta‘minlangandir. Komandani lider boshqaradi. Lider 
liberal uslubida boshqaradi. Liderning strategik, ayniqsa, mushqul va 
mas‘uliyatli vazifalari - bu komanda mafkurasini ishlab chiqish, 
strategik maqsadlarni kashf etish, komandaga yuqori malakali 
mutaxassislarni tanlab taklif etish va komanda faoliyatida korporativ 
ruhini rasm qilish. Liderning operativ vazifalari quyidagilardir: 
Komandada a‘zolarning o‗zaro shaxsiy munosabatlarini kuzatib 
borish, yaxshilash va quvvatlash. 
Komanda yaratish mushkuldir. Asl komanda a‘zolarining asosiy 
xususiyatlari quyidagi talablarga javob berishi lozim: o‗z kuchiga 
tayanish, mustaqillikka intilish, muvaffaqiyatga chanqoqlik va hisobli 
tavakkallikka moyillik.
Boshqarish jarayonini quyidagi bosqichlarga ajratish mumkin: 
1) maqsadning qo‗yilishi; 

---

65 
2) ma‘lumotlar yig‗ish; 
3) 
tahlil va mulohaza ishlari; 
4) faoliyat variantlari va tashkiliy ish bosqichlarini tanlash. 
Boshqaruvning quyidagi tarmoqlari mavjud: ijtimoiy, ishlab 
chiqarish bo‗yicha, texnikaviy, davlatga qarashli va boshqalar.
Dj. Golland oltita asosiy individual oriyentatsiyaga ajratadi. 
1.
Realistik 
oriyentatsiya- 
ijtimoiy 
kuch 
bilan 
bog‗liq 
mashg‗ulotlarga moyilligi. 
2.
Tadqiqiy oriyentatsiya- fikrlash,tashkiliy faollik bilan bog‗liq 
kareraga moyillik. Biologlar, ximiklar, kollej professorlari. 
3.
Artistik oriyentatsiya - fikrni, emotsiyalarini 
ifodalash, 
san‘atkorlikka 
moyillik. 
Rassomlar, 
musiqachilar, 
reklama 
yaratuvchilar. 
4.
Ijtimoiy oriyentatsiya – intellektual yoki jismoniydan ko‗ra 
ko‗proq shaxslararo muomalaga moyillik. Diplomatik xizmat, ijtimoiy 
mehnat. 
5.
Tashabbuskor oriyentatsiya – boshqalarga ta‘sir o‗tkazish bilan 
bog‗liq faoliyat. Menejerlar, advokotlar, kotiblar. 
6.
Konvension oriyentatsiya – tashkiliy, tartibga solingan faoliyatga 
moyillik. Shuningdek, xodim o‗z ehtiyojlarini tashkilotniki bilan 
uyg‗unlashishini talab etuvchi kasblar. Bankir, buxgalter. 
Ba‘zi odamlar birdan ortiq oriyentatsiyaga ega bo‗lishi mumkin.
Tashqi muhit - xaridorlar, raqobatchilar, siyosiy va umumijtimoiy 
sharoitlar. Ichki muhit - fIRBa tashkiliy muhiti, personal, texnologiya.