O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti samariddin elmirzayev

Oilaviy biznesdagi bandlik masalasida oilani yoki biznesni 
ustun qo‘yish holatlari 
 
Mavjud holatlar 
Oila birinchi bo‘lgan 
holatda 
Biznes birinchi bo‘lgan 
holatda 
Oila a’zolarining 
bandligini ta’minlash 
 
Malakasidan qat’i nazar 
oila a’zolarining bandligini 
ta’minlash
 
Har qanday ishga qabul qili-
nuvchilar uchun malakaga 
asoslangan ishga yollash 
Rag‘batlantirish 
Tajriba va natijadorligidan 
qat’i nazar hammaga bir xil 
to‘lov 
Tajriba va natijaga asoslangan 
ish haqi va rag‘batlantirish 
tizimi 
Rahbarlik 
Munosiblik va malakasidan 
qat’i nazar oilada kattalar 
rahbarligiga asoslanish. 
Kelib chiqishidan qat’i nazar 
munosiblik va malakaga asos-
langan 
holda 
rahbarlikka 
tayinlash. 
Resurslarni 
taqsimlash 
Biznes resurslari shaxsiy 
ehtiyoj uchun ishlatiladi 
Biznes resurslari faqat biznes 
uchun 
ishlatiladi 
– 
oila 
ehtiyojlarini 
qanoatlantirish 
uchun alohida rezerv fondi 
tashkil etiladi 
Qaror qabul qilish 
Bir tomonlama va oilaning 
eng katta a’zosiga markaz-
lashgan. 
Har tomonlama boshqaruv 
tuzilmasiga 
mos 
ravishda 
amalga oshiriladi. 
Odatda oilaviy biznes rivojlanib borishi bilan hamda turli 
ehtiyoji mavjud oila a’zolarning turli rollarni bajarishi natijasida 
ushbu masala yanada murakkablashib boradi. Oilaviy biznesda 
mulkdor hisoblangan oila a’zosi boshqa funksiyalarni ham bajarishi 
mumkin. Masalan quyidagicha: 
-
faqat mulkdor; 
-
mulkdor/menejer; 
-
mulkdor/oila a’zosi; 
-
mulkdor/oila a’zosi/menejer; 
-
mulkdor/direktor; 
-
mulkdor/oila a’zosi/direktor; 
-
mulkdor/oila a’zosi/direktor/menejer.
Oilaviy biznesning menejerlari biznes doirasidagi ularning 
boshqa rollariga bog‘liq holda turli xildagi motivlari mavjud bo‘ladi. 
Ushbu jabhada umumiy muammo oila a’zosi bo‘lgan va bo‘lmagan 
menejerlarga nisbatan turli xildagi munosabatdir. Aksariyat oilaviy 
bizneslarda asosiy menejment lavozimlarini barchasi yoki bir qismi 
qat’i ravishda oila a’zolari uchun band qilib qo‘yiladi. Ushbu holat 
kelgusida qancha ishlashidan qat’i nazar hech qachon ijroiya 
organda ishlay olmasligini biladigan oila a’zosi bo‘lmagan 

---

52 
menejerlarning motivatsiyasi va samaradorligiga ta’sir qiladi. 
Natijada, ko‘pchilik oilaviy bizneslar malakali tashqi menejerlarni 
jalb qilish va saqlab qolish masalasida doimo qiynalishadi. Aniq va 
adolatli (oila a’zosi bo‘lgan va bo‘lmaganlar uchun) bandlik 
siyosatining shakllantirilishi oilaviy biznesga ularning eng yaxshi va 
malakali xodimlarni rag‘batlantiriish va biznes rivojlanishidan 
manfaatdor tarzda ushlab turishni oson qilib qo‘yadi. Bunday 
siyosat u oila a’zosi bo‘lish bo‘lmasligidan qat’i nazar ishchining 
xohishlarini ularning samaradorligiga bog‘liq qilib qo‘yadi. 
Boshqaruv tizimining takomillashganligi nuqtayi nazaridan 
“Sizning oilaviy biznesingiz quyidagi mexanizm va amaliyotlarga 
egami?” nomli o‘tkazilgan so‘rovnoma natijalari quyidagicha bo‘lgan 
(2.6-rasm).
2.6-rasm.