O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti samariddin elmirzayev

muntazam 
dividendlar
; 
- ma’lum bir davrda yuqori foyda olingan holatlarda 
to‘lanadigan 
qo‘shimcha dividendlar
; 
- qo‘shimcha ravishda bir marta to‘lanadigan 
maxsus 
dividendlar
; 

---

350 
- korxonani yoki uning alohida bir qismini tugatish holatlari 
yuzaga kelganda to‘lanadigan 
likvidatsion dividendlar
. 
Kompaniya o‘zi uchun qulay bo‘lgan davrda aksiyadorlarga 
yo‘naltirilgan pul oqimini ko‘paytirishning usullaridan biri har 
chorak yoki yarim yilda to‘lanadigan muntazam dividendlardan 
tashqari qo‘shimcha dividendlarni e’lon qilishdan iboratdir.
Qo‘shimcha dividendlar to‘lanishini e’lon qilar ekan, kompaniya 
sarmoyadorlarni bu hol muntazam to‘lovlar hajmining oshishini 
bildirmasligi to‘g‘risida ogohlantiradi. Bu usul ayniqsa daromadi 
tebranib turuvchi kompaniyalarga juda qo‘l keladi. Qo‘shimcha 
dividendlardan 
foydalanish 
kompaniyaga 
muntazam 
dividendlarning barqarorligini saqlab turish imkonini beradi va 
bundan tashqari aksiyadorlarga firma ishi yurishayotganligini
sezish uchun sharoit yaratadi. Biroq, agar kompaniya doimiy 
ravishda qo‘shimcha dividendlarni to‘layversa, ularning ma’nosini 
yo‘qqa chiqaradi. Bunda qo‘shimcha dividendlar kutilayotgan 
to‘lovlarga aylanadi. Agar qo‘shimcha (maxsus) dividendlardan 
to‘g‘ri foydalana bilsa, ular firmaning hozirgi va kelgusi ahvoli 
haqida ijobiy axborotni bozorga uzatishga qodirdir. 
 
16.2. Aksiyadorlik jamiyatlari dividend siyosatining
amaldagi holati tahlili 
Amaldagi tartibga ko‘ra, AJlari moliya yilining birinchi choragi, 
yarim yilligi, to‘qqiz oyi natijalariga ko‘ra va (yoki) moliyaviy yil 
natijalariga ko‘ra joylashtirilgan aksiyalar bo‘yicha dividendlar 
to‘lash to‘g‘risida qaror qabul qilishga haqli. Shundan kelib chiqqan 
holda “Xorazm shakar” qo‘shma korxonasi AJ misolida dividend 
tahlilini ko‘rib chiqamiz (16.1-jadval). 
 
16.1-jadval