O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti ssi yo’nalishining 92/21 guruh talabasi Ziyatdinov Sanjar Nasurilla o’g’li Iqtisodiyotda axborot-kommunikatsion texnologiyalar fanidan tayyorlangan

TA’LIM VAZIRLIGI

TOSHKENT MOLIYA INSTITUTI

SSI yo’nalishining 92/21 guruh talabasi
Ziyatdinov Sanjar Nasurilla o’g’li

Iqtisodiyotda axborot-kommunikatsion texnologiyalar fanidan tayyorlangan

Mavzu: Bank faoliyatida qo‘llaniladigan dasturiy ta’minotlar «ASBT», «AISKB», «IABS», «GLOBUS», “NC” va boshqalar haqida tushuncha bering.

Bajardi: Ziyatdinov S.N.

Qabul qildi: Matniyozov R.R.

Toshkent-2021/2022

Bank faoliyatida qo'llaniladigan dasturiy taminotlar. "ASBT","AISKB","IABS","GLOBUS","NC" va boshqalar haqida tushuncha bering.
Internet - bu avvaldan qabul qilingan kelishuvlar asosida faoliyat ko'rsatuvchi jahon global kompyuter tarmog’idir. Uning nomi "tarmoqlararo" degan ma'noni anglatadi. U mahalliy (lokal), mintaqaviy va global kompyuter tarmoqlarini birlashtiruvchi axborot tizimi bo'lib, o'zining alohida axborot maydoniga ega bo'lgan virtual (hayoliy, faqat kompyuter xotirasida mavjud bo'lgan) to'plamdan tashkil topadi. Internet xizmati turlari. Internet, avvalambor, uning foydalanuvchilariga axborot xizmati ko'rsatish uchun yaratilgandir. Umuman olganda, internet xizmat turlari nihoyatda ko'p va xilma-xil bo'lib (yangi xizmat turlari kun sayin paydo bo'lib, ba'zilari yo'qolmoqda), ularni quyidagi guruhlarga ajratish mumkin:
- WWW - elektron sahifa xizmati;
- elektron pochta xizmati;
- telekonferensiya (Usenet);
- fayllarni uzatish (FTP);
- slujba imen domen (DNS) (tarmoq hududlariga nom berish xizmati);
- Telnet xizmati;
- IRC - xizmati yoki Chat konferesiya;
- Ma'lumotlarni izlash xizmati.
World Wide Web (WWW)
WWW Internetning eng ommalashgan axborot xizmatlaridan biri sanaladi. Hozirgi vaqtda internet xizmatining 90% ga yaqinini WWW xizmati tashkil etadi. Internetga asos solingandan boshlab (1969 yil) WWW xizmati tashkil etilgunga qadar, internet sekin rivojlandi va 25 yil davomida bor-yo’g'i 2 millionga yaqin foydalanuvchiga ega edi, holos. WWW xizmati tashkil etilgandan so'ng esa (1996 yil) yarim yilda internet foydalanuvchilarining soni 1,5 barobarga ortib bordi. Bugungi kunda internet tarmog’ining foydalanuvchilari soni 300 milliondan ortiq. Hozirgi vaqtda, Hukumatimiz tomonidan interaktiv xizmatlarni shakllantirish, tashkil etish va ularni boshqarishga katta e’tibor berilmoqda. Interaktiv xizmatlarni tashkil etishning eng tez va yaxshi yo‘li, bu, ularni internet tarmoqlari orqali amalga oshirish hisoblanadi.
Internet tarmog‘i orqali ko‘rsatiladigan interaktiv xizmat turlariga quyidagilar kiradi:
Transport vositalarning harakatlanish jadvali. Respublikadagi transport vositalarini harakatlarini ifodalash jadvali bir nechta saytlarda berilgan. Foydalanuvchi saytdan o‘ziga maqul transport vositalarini qatnovi jadvallari haqidagi ma’lumotlarni topadi. Quyida ushbu veb sahifalarni keltirilgan:
http://www.orexca.com – sayyohlar uchun mo‘ljallangan veb sahifa;
http://www.tgpt.uz – toshkent shahridagi transport vositalari haqidagi veb sahifa;
http://www.goldenpages.uz/ - O‘zbekiston transport qatnovi reys jadvallari sahifasi.
Avia reyslar jadvali. Avia reyslari bo‘yicha ma’lumotlar jadvalini aniqlash, ulardan foydalanish uchun http://uzairways.com - O‘zbekiston havo yo‘llari avia kompaniya veb sahifasiga murojaat qilinadi. Saytda xalqaro va O‘zbekiston miqyosidagi avia qatnov jadvallari keltirilgan.
Temir yo‘l transporti qatnovi jadvali. Respublika ichki va tashqi temir yo‘l qatnovlari jadvallari va ular haqidagi ma’lumotlarni quyidagi veb sahifalardan topish mumkin.
1. uzrailpass.uz - temir yo‘l transport qatnovi jadvali.
2. www.roxanatour.com - Bu sayoxlik firmasi sayti bo‘lib, bunda siz xalqaro va O‘zbekiston ichidagi temir yo‘l qantovlari va havo yo‘llari qatnovi jadvalllari va u erda joylashgan mexmonxonalar xaqida ma’lumot va buyurtmalar majmualarini aniqlashingiz mumkin.
Bank xizmati ma’lumotlari va valyuta kurslari. O‘zbekistondagi barcha banklar xaqidagi ma’lumotlar va yangiliklar, kunlik valyuta miqdorlari haqidagi ma’lumotlarini quyidagi saytlardan olish mumkin:
www.bank.uz ;
www.mikrokreditbank.uz;
www.agrobank.uz;
www.asakabank.com;
www.new.nbu.com;
www.uzpsb.uz;
www.infinbank.com;
www.xb.uz;
www.ipotekabank.uz;
www.csb.uz
va hakoza banklar.
Ob havo ma’lumotlari. Respublika barcha viloyatlari va Toshkent shahri hamda xalqaro miqyosda ob - havo haqidagi ma’lumotlarni quyidagi, O‘zbekistonda yaratilgan veb sahifalardan aniqlash mumkin. ob-havo.uz; www.pogoda.uz ; www.meteoprog.uz. Ob-havo prognozi bo‘yicha eng to‘liq ma’lumotlarni www.meteoprog.uz veb sahifasidan olish mumkin. Sahifa dizayni ham foydalanuvchilar uchun juda qulay.
Yangiliklar. O‘zbekiston Respublikasida faoliyatlari dorasida olib borilayotgan asosiy yangiliklar majmuasini uza.uz, gov.uz hamda desk.uz veb saytlari orqali topish mumkin. Ushbu veb sahifalarda Davlat boshqaruv va xo‘jalik yurituvchi organlar veb sahifalari orqali ko‘rsatiladigan interaktiv xizmatlari, ular faoliyati haqidagi yangiliklar, xabarlar mavjud.
Tele va radioeshittirish dasturlari. O‘zbekiston milliy teleradio kompaniyasi ma’lumotlari va teledasturlar jadvalini hamda ularning faoliyati bilan bog‘liq bo‘lgan ma’lumotlarni quyidagi veb sahifalardan olishingiz mumkin. www.mtrk.uz;
Ish o‘rinlar birjalari. Respublika doirasida bo‘sh ish o‘rinlarini topish, aniqlash va muloqat o‘rnatish quyidagi veb sahifalar orqali amalga oshirilishi mumkin. www.myjob.uz, www.vakansi.uz bu saytlardan siz ish o‘rinlari haqidagi ma’lumotlarni va Siz, o‘zingiz haqingizdagi ma’lumotlarni to‘ldirib jo‘natishingiz va javob olishingiz mumkin.
Sport yangiliklari. Respublika va xalqaro sport musobaqalari, ularning o‘tkazilish jadvallari va holatlari haqidagi ma’lumotlarni quyidagi veb sahifalardan qidirish mumkin: www.uff.uz; www.the-uff.com; www.paxtakor.uz; www.bunyodkor.uz; www.fifa.com. Bu saytlardan O‘zbekiston futboli va jaxon futboli yangiliklarini olishingiz mumkin. www.allsportsites.net bu saytdan esa sport turlari reytingi yangiliklari haqidagi ma’lumot olishingiz mumkin.
Sportal.uz sport yangiliklari
Davlat boshqaruv va xo‘jalik yurituvchi organlar veb sahifalari orqali ko‘rsatiladigan interaktiv xizmatlar.
Interaktiv davlat xizmati – idoralar tomonidan idoralarning axborot tizimlari vositasida telekommunikatsiyalar tarmog‘i orqali jismoniy va yuridik shaxslarga axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalangan holda ko‘rsatiladigan xizmatlar.
Interaktiv davlat xizmati quyidagi shakllarda ko‘rsatiladi:

• 
  umumiy foydalaniladigan axborotni e’lon qilish (tarqatish) - tegishli axborotni e’lon qilish (tarqatish) - tegishli axborot tizimlari, shu jumladan Internet orqali davlat axborot resurslaridan foydalanish bo‘yicha xizmatlarni realizatsiya qilish;
  
• 
  bir tomonlama o‘zaro hamkorlik - elektron shakldagi hujjatlarning har xil formularlaridan foydalanish imkoniyatini berish;
  
• 
  ikki tomonlama axborot ayirboshlash - so‘rov bo‘yicha qabul qilish, tahlil (ko‘rib chiqish) va javob yuborishni o‘z ichiga oladigan idora xizmatlari (buyurtmanomalar va murojaatlarni taqdim etish, ularni qayta ishlash natijalarini taqdim etish va/yoki berish);
  
• 
  elektron shakldagi ma’lumotlar to‘liq ayirboshlanishini amalga oshirish, shu jumladan xizmatlar ko‘rsatish va ularga haq to‘lash shaklida ko‘rsatilishi mumkin.
  

Bugungi kunda davlat organlarining veb-saytlari orqali aholiga interaktiv davlat xizmatlari asosida 384 turdagi interaktiv xizmatlar ko‘rsatiladi.
Quyidagi veb sahifalardan Davlat boshqaruv va xo‘jalik yurituvchi organlar veb sahifalari orqali ko‘rsatiladigan interaktiv xizmatlari, ular faoliyati haqidagi yangiliklar, xabarlarni topish mumkin.
Bank - bu mamlakatdagi pul mablag`larini boshqarish uchun yaratilgan moliyaviy institutdir.
O`zbеkiston Rеspublikasi bank tizimining bosh maqsadi jahon talabiga mos kеluvchi, rivojlangan milliy krеdit tizimiga ega bo`lish, xo`jaliklar va aholining bo`sh turgan mablag`larini jalb qilish, uni samarali taqsimlash asosida aholining talablarini qondirish uchun zamin yaratish va yashash sharoitini yaxshilashga erishish.
Bank axborot tizimi (BAT)-moliyalashtirish va kreditlashning belgilangan shartlariga muvofiq nazorat qilinadigan resurslarni o'zlashtirish, qaytarish va muvozanatlash vositasi bo'lgan yagona dasturiy-texnologik kompleks hisoblanadi.
Bank axborot texnologiyasi - hisoblash texnikasidan foydalangan holda boshqaruv qarorini tayyorlash, qabul qilish va amalga oshirishni ta'minlash maqsadida ma'lumotlarni to'plash, ro'yxatga olish, uzatish, saqlash va qayta ishlash usullari asosida bank axborotlarini qayta ishlash jarayoniga aytiladi.
Mujassamlashgan bank avtomatlashtirilgan axborot tizimlari (BnAAT) mablag’ kiritish va kredit berishning berilgan shartlari bo’yicha nazorat qilinadigan mablag’larni o’zlashtirilish, qaytarilish va muvofiqlashtirilishni jadallashtirish vositasi bo’lgan yagona dasturiy texnologik majmuadan iborat bo’ladi.
Banklarda axborot jarayonlarini amalga oshirish avtomatlashtirilgan bank tizimlari (ABS) asosida amalga oshiriladi. ABS - bu bank oldida turgan yagona kompleks sifatida axborot va boshqaruv vazifalarini bajaradigan elementlarning (axborot, asbob-uskunalar, dasturlar, texnologiyalar va boshqalar) ishlab chiqilgan va faoliyat yurituvchi birlashgan majmui. Shunday qilib, ABS bankni boshqarish maqsadida axborot bilan ishlashning o'zaro bog'langan vositalari va usullari majmuasidir.
«IABS – Интеграциялаштирилган-автоматлаштирилган банк тизими» дастурий таъминоти банк тизимини самарали олиб бориш мақсадида ишлаб чиқилган энг сўнгги сифатли ишланма бўлиб, у информацион технологиялар базаси асосида банк фаолиятини комплекс автоматлаштиришга мўлжалланган. IABS маълумотлар ҳажми ва филиаллар сонидан қатъи назар ресурс (маълумот)ларнинг ягона базаси сифатида лойиҳалаштирилган. Бундай тизим ҳар жиҳатдан ишончли ва хавфсиз саналиб, камхарж ва меҳнат ресурсларини тежаши билан эътиборга моликдир.
"ASBT-Bank" – bu: bankning yagona axborot maydoni, aksiyadorlar va investorlar uchun bank faoliyatining boshqarilishi va shaffofligini ta’minlash maqsadida moliyaviy axborotdan foydalanishni standartlashtirish;
Bank moliyaviy hujjat aylanishining yagona markazlashtirilgan muhiti;
Onlayn mijozlarga xizmat ko'rsatish;
Bankning barcha bo‘linmalarida, joylashgan joyi geografiyasidan qat’i nazar, mijozlarga xizmat ko‘rsatishning yagona standarti;
Bank operatsiyalarini bankning hisob siyosati va texnologiyasiga, bank qonunchiligiga qat'iy rioya qilgan holda amalga oshirish.
Uzluksiz rivojlanish va moslashuvchan salohiyatni oshirishga mo'ljallangan avtomatlashgan bank tizimi.