O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti q. X. Abdurahmonov, sh. R. Xolmo‘minov

, 
mulkni davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish, 
 
boshqaruv
, 
shu 
jumladan, 
xo‘jalik 
yurituvchi 
subyektlar 
boshqaruvini 
takomillashtirish jarayonida kompaniya, firma, konsern,
 
korporatsiya
, 
xolding hamda boshqa xo‘jalik birlashma va uyushmalari tashkil topdi. 
Kompaniya 
(fransuzcha 
“compagnie” 
so‘zidan) – iqtisodiy 
faoliyat (ishlab chiqarish, savdo, vositachilik, moliya, sug‘urta va 
boshqalar) olib borish uchun uyushgan yuridik va jismoniy shaxslar, 
tadbirkorlar birlashmasidir. Kompaniya deyilganda birlashmalar, 
shirkatlar, xo‘jalik jamiyatlari, firmalar, korporatsiyalar, ya’ni turli 
tashkiliy-huquqiy shakllarga ega bo‘lgan korxonalar tushuniladi. 
Quyida 
2.5-rasmda 
“O‘zqurilish materiallari” aksionerlik 
kompaniyasining boshqaruv tashkiliy tuzilmasi ko‘rsatilgan: 
Konsern 
(“sopserp” – 
“ishtirok”, “manfaat” so‘zidan) manfaatlar, 
shartnomalar, kapital, hamkorliqdagi faoliyatda ishtirok umumiyligi 
asosida birlashgan korxonalarning yirik birlashmasidir. Aksariyat 
hollarda, 
korxonalarning 
bunday 
guruhlari 
shu 
korxonalar 
aksiyalarining asosiy qismini o‘z qo‘lida to‘plagan bosh korxona 
(xolding) atrofida birlashadi. Konsern tarkibiga turli (sanoat, transport, 
Kuzatuv kengashi 
Direktorlar kengashi 
Aksiyadorlarning umumiy 
yig‘lishi 
Direktorlar kengashi raisi 
Aksiyadorlik jamiyati 
qo‘mita va komissiylalari 
Aksiyadorlik jamiyati 
boshqaruv apparati 
Taftish komissiyasi 
Komissiya raisi 
Boshqaruv 
Shoxobchalar, sho‘ba va 
filiallar 
Bosh (ijrochi) direktor 
2.4-rasm.
 
Aksiyadorlik jamiyatini tashkiliy boshqarish tuzilmasi 

---

44 
savdo, bank sohasi) tarmokdarga tegishli, ayrim hollarda dunyoning 
ko‘pgina mamlakatlarida joylashgan o‘nlab va yuzlab korxonalar 
ixtiyoriy asoslarda kiradilar. Amalda konsern tarkibidagi korxonalar 
ilmiy-texnikaviy va ishlab chiqarish taraqqiyoti, shuningdek, 
investitsiya, moliya, tashqi iqtisodiy faoliyat, korxonalarga xizmat 
ko‘rsatishni tashkil etish sohasidagi vazifalarni moliyalashtirish asosida 
faoliyat ko‘rsatadi. Tarmoq, tarmoqlararo konsernlar ham bo‘ladi. Bir 
korxona faqat bir konsernga kira oladi. 
Bozor iqtisodiyoti sharoitlarida O‘zbekistonda moddiy va ishlab 
chiqarish 
tarmoq 
vazirliklari 
o‘rnida 
yirik 
konsernlar