O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti q. X. Abdurahmonov, sh. R. Xolmo‘minov

Personalga yo‘naltirilgan sarf-xarajatlarni rejalashtirishning
ahamiyati to‘g‘risida ortiqcha gapirmasa ham bo‘ladi. Korxona 
rahbariyati tomonidan qaror qabul qilishda markaziy o‘rinni xarajatlar 
egallaydi. Yuqori samara bilan faoliyat ko‘rsatayotgan barcha 
kompaniya va firmalarning tajribasi inson resurslari, personal uchun 
sarf-xarajatlar (o‘qitish, malaka oshirish, mehnat sharoitlarini 
yaxshilash va boshqalar) juda muhimligidan yaqqol dalolat beradi. 
Mehnat unumdorligini rejalashtirish 
quyidagilarni ko‘zlaydi: 
1.
Mehnat unumdorligini oshirish yoki personal xarajatlarini 
kamaytirishga: 
–
tarkibiy omillar; 
–
boshqaruvni va mehnatni tashkil etishni takomillashtirish; 
–
ishlab chiqarishni tashkil etishni takomillashtirish: mexanizatsi-
yalash yoki avtomatlash, o‘qitish; 
–
moddiy rag‘batlantirish (ish yakuni bo‘yicha to‘lovlar, muko-
fotlar, foyda taqsimotida ishtirok etish) omillaridan foydalanish; 
– mehnatga qiziqtirishni kuchaytirish orqali erishish. 
2.
Mehnat unumdorligi yoki samaradorligi maqsadlariga: 
–
ish haqi yoki personalga barcha xarajatlarning mahsulot sotishdan 

---

94 
tushadigan daromadga nisbatini kamaytirish; 
–
har bir xodim hisobiga sotuv hajmini ko‘paytirish; 
–
sof foydaning ish haqi xarajatlariga nisbatini yaxshilash; 
–
ish haqi xarajatlarini mahsulot birligiga nisbatini kamaytirish; 
–
me’yorlangan ish vaqtining amaldagi ish vaqtiga nisbatini 
yaxshilash orqali erishish ko‘zda tutiladi. 
Personalni rejalashtirish bosqichlari: 
1. Xo‘jalik faoliyati strategiyasi va tashkiliy ehtiyojlarni aniqlash. 
2. Ishni sifatli bajarish standartlarini aniqlash. 
3. Tashqi muhitni aniqlash. 
4. Ichki muhitni aniqlash. 
5. Muammolarni aniqlash. 
6. Personal strategiyasini ishlab chiqish. 
7. Ta’sirlarni baholash va ularga aniqlik kiritish. 
8. Strategiyani muntazam ravishda qayta baholash. Personalni 
rejalashtirish bosqichlarini amalga oshirishdagi o‘zaro bog‘liqlikni 
4.7- rasmdan ko‘rish mumkin. 
Bugungi kunda respublikamizda ham jahon tajribasidan ijobiy 
foydalangan holda personalni rejalashtirishni yanada takomillashtirish 
talab etilmoqda. Mutaxassislarning tahlillariga ko‘ra personalni 
rejalashtirishda hamisha ham ishlab chiqarish ehtiyojlari hisobga 
olinmaydi. Yangi iqtisodiy sharoitlarda faoliyat yuritayotgan 
korxonalarning anchagina qismi o‘z xo‘jalik strategiyasini ishlab 
chiqmagan. Ayniqsa, bozordagi tendensiyalar chuqur o‘rganilmaydi. 
Bu masalada ularning marketing xizmatlari hozirgi davr talablari 
darajasiga javob bermaydi. Bunga ichki bozorda raqobat muhitining 
to‘la shakllanmaganligi ham sabab bo‘lyapti. 
Ko‘pgina kompaniya, firma, aksiyadorlik jamiyatlari yangi 
texnika, texnologiyani joriy etish, korxonani qayta jihozlantirish 
loyihalariga ega emas. Biroq ushbu loyihalarni ishlab chiqish vaqtida 
butun diqqat e’tibor korxonani tashkiliy-texnikaviy qayta jihozlan-
tirishga qaratilish kerak. Ana shu rejalashtirilgan mukammal texnika 
vositalarini ishlatadigan, yangi texnologiyalarni joriy etadigan 
personal masalalari esa panada qolmoqda. 

---

95 
Personalni rejalashtirishda ishchi kuchiga ehtiyoj markaziy masa-
ladir. Biroq tashkilotlar nafaqat personalning sifat ko‘rsatkichlari, hatto 
mikdor ko‘rsatkichlariga ham ehtiyoj to‘g‘risida to‘liq tasavvurga ega 
emaslar. 
Bugungi globallashuv sharoitida korxonani barqaror rivojlantirish, 
ishlab chiqarish samaradorligiga erishish, ichki va tashqi bozorda 
muvaffaqiyatli raqobatlashish personal bilan ishlashni, shu jumladan, 
uni rejalashtirishni tubdan takomillashtirishni qat’iy talab etmoqda.