O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi tosnkent moliya instituti

Korxona  resurslarini  boshqarish  (ERP-tizimlar).  Hozirgi  kunda 

kompaniya  ichki va tashqi faoliyatini optimallashtirish va avtomatlashtirish uchun 

rejalashtirish,  tayyorlash,  ro‘yxatga  olish  va  nazorat  kabi  jarayonlarni 

takomillashtirishga yo‘naltirilgan ERP (Enterprise Resources Planning — Korxona 

resurslari boshqarish) deb nomlanuvchi tizimlar keng joriy etib borilmoqda.  

“ERP-tizim”  tizim  atamasi  APICS  (American  Production  and  Inventory 

---

263 

 

Control Society) mos holda ikki xil talqin bilan qo‘llanilishi mumkin.  

Birinchidan (keng ma’noda), bu – savdo, ishlab chiqarish va xaridlar, ishlab 

chiqarish  sohasida  mijoz  buyurtmalari  bajarishda  ro‘yxatga  olish,  xizmat 

ko‘rsatishni    amalga  oshirish  uchun  zarur  bo‘lgan  korxona  barcha  resurslarini 

samarali rejalashtirish va boshqarish uslubiyotidir.     

Ikkinchidan,    savdo,  ishlab  chiqarish  va  xaridlar,  mijoz  buyurtmalarini 

bajarilish  jarayonlarini  ro‘yxatga  olishni  amalga  oshirish  uchun  zarur  bo‘lgan 

korxona barcha resurslarini samarali  rejalashtirish va  identifikatsiya qilis h axborot 

tizimidir. 

ERP  tizimda  asosiy  atama      Enterprise  –  Korxona,  shundan  so‘ng  – 

resurslarni  rejalashtirish  keladi.  ERP  tizimlarni  qo‘llashdan  asosiy  maqsad 

kompaniyaning  barcha  funksiya  va  bo‘linmalarini  alohida  bo‘limlarning  xususiy 

zaruriyatlariga xizmat qiluvchi yagona kompyuter tizimiga birlashtirishdir.  

ERP-tizimlar – bu tadbirkorlik operatsiyalariga  ishlov berish va majmuaviy 

hamda  tezkor  (aniq  vaqt  lahzasiga)  rejalashtirish,  ishlab  chiqarish,  mijozlarga 

xizmat  ko‘rsatishda  hamkorlik  qilish  uchun  yaratilgan  kompyuter  tizimidir. 

Kompaniya  ERP    tizimlarida  mijozga  “tashqi  olam  elementi”  sifatida  qaraladi  va 

ahamiyatli ta’sir kuchiga ega bo‘lmaydi. Boshqacha aytganda,  ERP –tizimlar ichki 

biznes-jarayonlarni  optimallashtirish  hisobiga  raqobat  ustuligiga  erishishga 

yo‘naltiriladi. ERP-tizimlar quyidagi tasniflarga ega bo‘ladi: 

–  an’anaviy  va  internet-texnologiyalarga  asoslangan  mijoz-server  muhiti 

uchun tayyor dasturiy ta’minot – majmua; 

–  bu tizim ko‘plab yuiznes-jarayonlarni birlashtiradi; 

–  u yordamida tashkilot tadbirkorlik operatsiyalarining katta qismiga ishlov 

beriladi; 

–  bunday tizimlar tashkilotning barcha ma’lumotlar bazasidan foydalanadi, 

ma’lumotlarni  har  bir  namunaviy  nusxasi,  odatda,  bir  marta  kiritiladi  va  saqlab 

qolinadi; 

–  bu tizimlar ma’lumotlarga joriy lahza tartibida kirishni ta’minlaydi; 

–  ayrim  hollarda  tizim  ma’lumotlari  tadbirkorlik  operatsiyalariga  ishlov 

---

264 

 

berish  va  rejalashtirish  bo‘yicha  ishlarni  birlashtirishga  imkon  beradi  (masalan, 

ishlab chiqarishni rejalashtirish). 

Bundan tashqari, ko‘p hollarda ERP-tizimlar: 

–  bir  necha  valyuta  va  tillarni  quvvatlash  (bu  transnatsional  kompaniyalar 

uchun o‘ta muhim);  

–  aniq  tarmoqlarni  quvvatlash  (masalan,  neft  va  gaz  tarmoqlari,  sog‘liqni 

saqlash, kimyoviy sanoat va bank ishi kabi ko‘plab tarmoqlarni quvvatlaydi; 

–  qayta dasturlashtirilmasdan sozlanishlarga xususiyatliligi.  

ERP-tizimlarni joriy etish va foydalanishdagi ustunliklarni ko‘rib chiqamiz.