O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi tosnkent moliya instituti

filiallari, vakolatxonalari 

Nobank kredit 

tashkilotlari 

 

O’zbekiston banklari 

аssоtsiаtsiyasi 

Hududiy 

аssоtsiаtsiyasilar 

 

Banklarning 

ixtisoslashgan 

аssоtsiаtsiyasi 

 

Universal 

Ixtisoslashgan 

Chet el 

Vakolatxonalar 

Filiallar 

---

221 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

4.1.2-ras m. Naqd pulsiz hisoblar axborot texnologiyalarining infratuzilmasi 

 

Bank operatsiyalari va xizmatlari 

Umuman  olganda,  tijorat  banklarining  operatsiya  va  xizmatlari  etarlicha 

murakkab  bo‘ladi.  4.1.3-rasmda  bugungi  kunda  bank  ishining  zamonaviy 

nazariyasida qabul qilingan sxemasi keltirilgan. 

 

 

 

B

an

k

d

a n

aq

t p

u

ls

iz

 h

is

ob

-k

it

ob

la

rn

in

g

  

А

vt

om

at

las

h

ti

ri

lgan

 t

iz

im

i 

вафқақа Mijozlarga xizmat ko’rsatishni 

avtomatlashtirish 

Qimmatli qog’ozlar bozorini avtomatlashtirish 

Axborot zahirasi va axborot xavfsizligi  

Bank ichki axborot texnologiyalari 

Banklararo axborot texnologiyalari va 

kommunikatsiyalar 

Telekommunikatsiya muhitida faollikni 

ta’riflash usullari 

---

222 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

4.1.3-ras m. Tijorat banklari operatsiyalari tasnifi 

 

 

Passiv  operatsiyalar  -  bu    tijorat  banklarining  resurslari  shakllanishini 

ta’minlovchi operatsiyalar  majmuidir.   Tijorat bankining resurslari shaxsiy  va  jalb 

etilgan  vositalar  hisobiga  shakllantirilgan  bo‘lishi  mumkin.  Shaxsiy  vositalarning 

asosiy  elementi  bankning  iqtisodiy  barqarorligiga  kafolat  bo‘ladigan  nizom 

fondidir. 

 

 Jalb  etilgan  vositalar  —  yuridik  shaxslarning  hisob-kitobi;  O’zbekiston  va 

chet el valyutasida yo‘qlab olinadigan va tezkor depozitlar; bozorda O’zbekiston va 

chet  el  valyutasidagi  depozit,  omonat  sertifikatlari,  obligatsiya,  shaxsiy  veksellar 

sertifikat  shaklidagi  qarz  majburiyatlariga  e’tibor  qaratish;  banklararo  kreditlar; 

auksionda egallanganyoki O‘zRMBda olingan markazlashtirilgan resurslar, bundan 

tashqari,  O‘zRMBdan  olingan  qarzlar;  korrespondent  va  depozitli  banklararo 

hisobda saqlangan boshqa banklar vositalaridir.

 

Faol    operatsiyalar  —  bankning    shaxsiy  va  jalb  etilgan  vositalarini  foyda 

olish  uchun  joylash  bo‘yicha  operatsiyalar.  Bankning  faol  operatsiyalari  ularning 

iqtisodiy  tarkibiga  ko‘ra  kredit  (qarz),  investitsion,  kafolatli  va  qimmatbaho 

qog‘ozlar  operatsiyasiga  bo‘linadi.    Kredit    operatsiyalari  bank  faollari  moddalari 

tuzilishida yuqori o‘ringa ega.   

Bankning  investitsion    operatsiyalari  —  bank  tomonidan  qimmatbaho 

Tijorat banklari operatsiyalari 

Passiv 

Aktiv 

Komissiyali 

---

223 

 

qog‘ozlarda,  bank  bo‘lmagan  tuzilishdagi  o‘zining  vositalarini  qo‘shma  xo‘jalik-

moliyaviy  va  tijorat  faoliyat  maqsadida, shuningdek,  boshqa  kredit  tashkilotlarida 

muddatli omonat shaklida  investitsiyalash bo‘yicha operatsiyalar.   

Kafolatli    operatsiyalar  —  bank  tomonidan  ma’luum  shartlar  yuzaga 

kelganda  mijozning  qarzini  uchinchi  shaxsga  to‘lash  kafolati  (kafilligi)  berish 

bo‘yicha  operatsiyalar.  Qimmatbaho  qog‘ozlar  bilan  operatsiya  fond  birjalarida 

bahosi belgilangan qimmatbaho qog‘ozlar, shuningdek, veksellar (hisobot va qayta 

hisobot  operatsiyalari,  veksellarning  protesti,  inkassa,  domitsilyasiya,    aksept, 

veksellar  indossotsiyasi    bo‘yicha,  veksel  qog‘ozlarini  berish,  saqlash,  ularni 

auksionda sotish operatsiyalair) operatsiyasi. 

Komission  operatsiyalar —  bu  bank  mijozlar  topshirig‘iga  ko‘ra  bajaradigan 

va  ulardan  to‘lovni  komission  shaklda    undiradi.  Ushbu operatsiyalar  soni  doimiy 

ravishda  o‘sadi,  ularning  amalga  oshishida  esa  bankni  shaxsiy  yoki  jalb  etilgan 

vositalar chalg‘itolmaydi.