O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi tosnkent moliya instituti

Ma’lumotlar ombori 

Ma’lumotlar bazasi  faqatgina ma’lumotlarni joylash uchun mo‘ljallangan 

emas,zero,  ulardan foydalanish, faollashtirish, format va aloqalarni almashlash va 

boshqa  ko‘plab  faoliyatlarni  amalga  oshirish  kerak.  Agar,  ma’lumotlar  bazasi 

axborot  bilan  tizimsiz  to‘ldirilsa,  bir  qancha  vaqtdan  so‘ng  undan  foydalanish 

imkonsiz  bo‘lib  qoladi,  ya’ni,  zaruriy  axborotni  izlashga  ketadigan  vaqt  hajmi 

oshadi  va  baza  maydoni  to‘lib  boradi.  Bu  kabi  holatga  yo‘liqmaslik  uchun 

ma’lumotlarni “tozalash” va strukturalash talab etiladi, ular bilan samarali  ishlash 

uchun  esa  ma’lumotlar  bazasi  ishini  boshqaradigan  tizim  kerak.    XX  asrning  80-

yillari  so‘nggida,  korporativ  axborotni  integratsiyalashga  va  ushbu  axborot  ostida 

boshqaruvga  ehtiyoj  sezilgan,  dastlab  “axborot  ombori”  (Information  Warehouse 

—  IW)deb  nomlangan  mos  tizimlarni  yaratish  uchun  texnik  imkoniyatlar  paydo 

bo‘ldi.  Va  faqat    XX  asrning  90  yillarida  Bill  (Uilyam)  Inmonning  kitobi  chop 

etilishi  bilan  ombor  hozirgi  “ma’lumotlar  ombori”  (Data  Warehouse  —  DW) 

nomiga ega bo‘ldi [2]. 

B. 

Inmon 

ma’lumotlar 

omborini 

“fanga 

yo‘naltirilgan, 

integratsiyalashgan,  o‘zgarmas,  boshqaruvni  saqlash  maqsadida  tashkil  etilgan 

ma’lumotlar  to‘plami  xronologiyasini  saqlovchi,  haqiqatning  yakka  va  yagona 

manbai sifatida namoyon bo‘luvchi, menejer va tahlilchilarni tezkor tahlil qilish va 

qaror  qabul  qilish  uchun  zarur  bo‘lgan  ishonchli  axborot  bilan  ta’minlovchi” 

sifatida belgiladi. 

Ma’lumot ombori konsepsiyasi quyidagi asosiy g‘oyalarga asoslanadi: 

• 

oldindan  ajratilgan,  detallashtirilgan  ma’lumotlar  integratsiyasi 

(tarixiy arxivlar, hujjatlarni qayta ishlash an’anaviy tizimidan olingan ma’lumotlar 

va  uyushmagan    ma’lumotlar  bazasi,  tashqi  manba  ma’lumotlari)  yagona 

ma’lumotlar omborida; 

• 

mavzuga  oid  va  vaqtinchalik  strukturalash,  uyg‘unlashtirish  va 

---

176 

 

agregatlash; 

 

• 

operatsion (ishlab chiqarish) qayta  ishlashda va tahlil qilish vazifasini 

echishda foydalaniladigan ma’lumotlar to‘plamini bo‘lish. 

Ma’lumotlar  ombori  ko‘plab  funksiyalarni  amalga  oshiradi,  biroq,  uning 

asosiy  vazifasi  –  aniq  ma’lumot  va  axborotlarni  qisqa  muddatda  va  minimum 

xarajatlar  bilan  taqdim  etishdir.  Ombor  muhiti  faqat  o‘qish  uchun  mo‘ljallangan 

edi  va  to‘liq  tozalangan  va  integratsiyalashgan  detalli  hamda  agretlangan 

ma’lumotlardan  tashkil  topgan  edi.  Bundan  tashqari,  repozitorda  tranzaksiya 

darajasidagi  ma’lumotlarning  kengaytirilgan  va  detallashtirilgan  tarixi  saqlangan.  

Arxitekturaviy  qaror  nuqtai  nazaridan  ushbu  ma’lumotlar  ombori  o‘z 

funksiyalarini  ma’lumotlarning har tomonlama bog‘langan vitrinasi orqali amalga 

oshiradi (3.1.8-rasm).