O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi tosnkent moliya instituti

1.2.3-rasm. Tizimli dasturiy ta’minotning tuzilishi 

 

Asosiy dasturiy ta’minot kompyuter bilan birgalikda yetkazib berilsa, xizmat 

ko’rsatuvchi dasturiy ta’minot alohida, qo’shimcha tarzda yaratilishi mumkin. 

Asosiy  dasturiy  ta’minot  (base  software)  –  kompyuter  ishini  ta’minlovchi 

dasturlarning minimal to’plami. 

Ularga quyidagilar kiradi: 

-  operatsion tizim (OT); 

-  tarmoq tizimlari. 

Yordamchi  (xizmat  ko’rsatuvchi)  dasturiy  ta’minotga  asosiy  dasturiy 

ta’minot  imkoniyatlarini  kengayturuvchi  va  foydalanuvchining  ish  muhitini 

Operatsion 

tizim 

Tarmoq 

tizimi 

Antuvirus 

Tarmoq 

ishini 

ta’minlovchi 

Tashxis 

qiluvchi 

dasturlar 

---

37 

 

(interfeysni)  qulayroq  tashkil  etuvchi  dasturlar  kiradi.  Bular  tashxis  qiluvchi, 

komputerning  ishchanligini  oshiruvchi,  antivirus,  tarmoq  ishini  ta’minlovchi  va 

boshqa dasturlardir.  

Asosiy  dasturiy  ta’minotni  qo’shimcha  ravishda  o’rnatiladigan  xizmat 

ko’rsatuvchi  dasturlar  to’plami  to’ldirib  turadi.  Bunday  dasturlarni  ko’pincha 

utilitalar deb atashadi. 

Utilitlar  –  ma’lumotlarni  qayta  ishlashda  qo’shimcha  operatsiyalarni 

bajarishga  yoki  komputerga  xizmat  ko’rsatishga  (tashxis,  apparat  va  dasturiy 

vositalarni  testlash,  diskdan  foydalanishni  optimallashtirish  va  boshqalar) 

mo’ljallangan dasturlardir. 

Komputerning  dasturiy  ta’minoti  orasida  eng  ko’p  qo’llaniladigani  amaliy 

dasturiy  ta’minotdir  (ADT).  Bunga  asosiy  sabab  –  komputerlardan  inson 

faoliyatining  barcha  sohalarida  keng  foydalanilishi,  turli  predmet  sohalarida 

avtomatlashtirilgan  tizimlarning  yaratilishi  va  qo’llanishi.  Amaliy  dasturiy 

ta’minotni quyidagicha tasvirlash mumkin.