O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi tosnkent moliya instituti

CRM-tizim  turlari.  Zamonaviy  CRM-tizimlarni  bir  nechta  turga  ajratish 

mumkin.  CRM-tizimlar  turlarga  echilayotgan  masmalalar,  bu  tizim  quvvatlashi 

yo‘naltirilgan  iste’molchilar  bilan  o‘zaro  aloqa  sikli  bosqichlariga  bog‘liq  holda 

ajratiladi. 

Tizimni uchta asosiy turga ajratish mumkin: 

1.  Operatsion. 

CRM-tizimlarning 

bu 

turi 

tezkor 

faoliyatni 

avtomatlashtirishga  imkon  beradi.  Operatsion  CRM-tizimlar  har  bir  aniq  mijozga 

bog‘langan  turli  ma’lumotlar  to‘plamiga  ishlov  berishni  amalga  oshiradi.  Bunday 

tizim  savdo,  marketing,  shuningdek,  mijozlarga  xizmat  ko‘rsatish  (mijozlarga 

xizmat ko‘rsatishni quvvatlash) bo‘limlarini quvvatlab turishi uchun  zarur bo‘ladi. 

Odatda,  operatsion  CRM-tizimlar  ishlaydigan  ma’lumotlar  to‘plami  mijoz 

to‘g‘risidagi  barcha  aloqa  o‘rnatish  axborotlari,  o‘zaro  hamkorlik  tarixi,  xaridar 

hajmi  va  soni,  mijozlar  bilan  kommunikatsiya  tarmoqlari  va  boshqa  shu  kabi 

ma’lumotlarni o‘z ichiga oladi. Bu tizimdagi axborotlar analitik CRM-tizimlar asos 

---

271 

 

bo‘lib xizmat qiladi. 

2.  Analitik.  Bu  turdagi  tizim  marketingni  quvvatlash  bosqichlari  va 

strategik darajadagi savdolar uchun zarur. Marketing kompaniyalarini rejalashtirish 

va  eng  samarali  savdo  strategiyasini  tanlashga  imkon  beradi.  Analitik  CRM-

tizimlari  ma’lumotlar  bazasidagi  axborotlarga  ishlov  beradi,  axborotlarni 

tizimlashtirishni  amalga  oshiradi,  aniq  algoritmlar  asosida  mijozlar  bilan  o‘zaro 

aloqadorlikda eng samarali munosabatlarni yuzaga chiqaradi; 

3.  Qo‘shmalilik (aloqadorlik). Bunday turdagi CRM-tizimlar mijozlar bilan 

birgalikda  ishlashni  ta’minlaydi,  ya’ni,  mijozlar  kompaniya  CRM-tizimlar  bilan 

bevosita  o‘zaro  hamkorlik  imkoniyatiga  ega  bo‘ladi.  O‘zaro  hamkorlik  Web-

sahifa,  elektron  pochta,  avtomatik  ovozli  aloqa  va  shu  kabilar  yordamida  amalga 

oshirilishi mumkin. 

Tizimning  ishlab  chiquvchilar,  odatda,  bu  ko‘rsatilgan  uch  asosiy  tur 

kombinatsiyalaridan tashkil topgan CRM-tizimlarni taklif etadilar.