O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi tosnkent moliya instituti

sinfga bo‘linadi: BI-uskunalar  va BI- ilovalar. 

Birinchi  toifaga  so‘rov  va  hisobotlar  generatorini  kiritish  mumkin.  BI-

---

213 

 

uskunalar  rivojlanishi  —  bu,    eng  avvalo,  OLAP  tezkor  tahliliy  qayta  ishlash 

uskunalari, korporativ BI – to‘plamlar (Enterprise BI Suites — EBIS), shuningdek 

turli ixtisoslashtirilgan V1-platformalar. 

Ko‘plab  BI-uskunalar oxirgi foydalanuvchilar tomonidan  ko‘p o‘lchamli va 

strukturalangan  ommaviy  ma’lumotlar  va  axborotlarga  omborlarda  (Data 

Warehouse), ma’lumotlar kioskasi va vitrinalari  (Data Mart) yoki ma’lumotlarning 

tezkor  omborlarida  (Prompt  Data  Base)  joylashgan  ma’lumotlar  bo‘yicha 

hisobotlarni  tahlil  qilish  va  generezatsiyalash  uchun    kirishda  qo‘llaniladi.  Stol 

ustida foydalaniladigan OLAP-uskunalar (Business Object Explorer, Cognos Power 

Play,  MS  Data  Analyzer)  vaziyatni  ko‘p  maqsadlarda  tekshirish,  amalga  oshirish 

ehtimolini  rivojlantirish  va  baholashning  ssenariysini 

tayyorlash  uchun 

foydalanuvchiga  ko‘p  o‘lchamli  va  birlashtirilgan  ma’lumotlarni  tezkor 

manipulyasiyalashga imkon beradi. 

Ikkinchi  toifaga  keladigan  bo‘lsak,  BI-platformalar  uskunalar  to‘plamidan  

BI-ilovalarni yaratish, joriy etish, qo‘llab quvvatlash va kuzatish uchun foydalanadi. 

Ilova  so‘nggi  foydalanuvchining    o‘ziga  xos  biznes-muammolari  atrofida  to‘liq 

tahlil  qilish  va  iqtisodiy  vaziyatlar  modellari  tashkillashtirilgan  “buyurtma” 

interfeyslari  bilan  rivojlanishga  ega.  BI-platformani  tanlashda    arxitekturaning 

taqsimlanganligi,  modullanganlik,  o‘tkazuvchanlik,  mashstablilik,  XML,  OLE  DB 

for  OLAP,  CORBA,  COM/DCOM  umu3m  qabul  qilingan  standartlarni  qo‘llab 

quvvatlash va Internetda ishlash imkoniyati kabi tavsiflarni hisobga olish zarur.  

Amaliy BI-ilovaga qarorlarni amalga oshirishni qo‘llab quvvatlash tizimining 

(Executive  Support  Systems  —  ESS)  bir  qismi    hisoblangan  rahbarning  axborot 

tizimi  EIS  misol  bo‘ladi.  ESS  kompaniya  boshqaruvining  strategik  bosqichida 

strukturalanagan  qarorni  qabul  qilishda  va  istalgan  amaliy  va  ixtisoslashtirilgan 

ATga  qaraganda    tashqi  muhitdan  axborotni  yaxshiroq  tizimli  tahlil  qilishga 

yordam beradi.