O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi tosnkent moliya instituti

Point» usulidir.  

---

90 

 

 

 

 

2.1.7-rasm. Jadval yaratish elementlari 

 

     

So'rovlar  kerakli  ma'lumotlrani  MB  jadvallaridan  foydalanuvchiga  qulay 

tarzda  tanlab  beruvchi  vositadir.  So'rovlar  yordamida  MB  jadvallari  ustida 

ko'pgina amallar bajariladi,  yani so'rovlar orqali ma'lumotlarni saralash, "elakdan 

o'tkazish,  ya'ni  filtrash,  ma'lumotlarni  berilgan  tartibda  o'zgartirish,  ma'lumotlar 

ustida  hisob-kitoblar,  jadvallarni  boshqa  manbalardan  avtomatik  tarzda  chaqirib 

olingan  (import)  ma'lumotlar  bilan  to'ldirish  kabilar  amalga  oshiriladi.  Aytilgan 

amallaming aksariyatini bevosita MB   jadvallarining o'zida ham bajarish mumkin. 

Lekin bunda ko'proq mehnat, ko'proq vaqt sarf bo'ladi. So'rovlar esa ishlash tezligi 

va MB xavfsizligi nuqtai nazaridan ham qulaydir.  

MB  loyihasi  bilan  shug'ullanmaydigan  MBga  faqat  ma'lumot  olish 

uchungina  murojal  etadigan  foydalanuvchilarning  baza  jadvallarga  kirishini 

chegaralash  maqsadga  muvofiq  hisoblanadi.  Chunki,  bu  bilan  bazi  jadvallarning 

butunligi  himoyalanadi, 

ya'ni  muhim 

ma'lumotlarga 

ehtiyotsiz,  no'noq 

hattiharakatlar oqibatida ziyon yetishi yoki  mutloqo  o'chirib  yuborilishining  oldi 

olinadi. 

     

Turli  bo'linmalardan  iborat  tashkilot  MBBTdan  foydalangudek  bo'lsa,  u 

holda MBga kirish uchun qo'yiladigan cheklovlar bo'limlar xodimlarining shaxsiy 

majburiyatlari  va  xizmat  vazifalariga  muvofiq  ravishda  turlicha  ko  rinishga  ega 

bo'lishi tabiiy. 

     

So'rovlarning o'ziga xos xususiyati shundan iboratki. ular ma'lumotlarni MB 

jadvallaridan  turli  xil  usullarda  ajratib  oladilar  va  shu  asosda  vaqtincha 

qo'llaniluvchi natijaviy jadval yaratadilar. Buning ma'nosini quyidagicha  izohlash 

---

91 

 

mumkin:  MBning  asosiy  Jadvallari  bilan  ishlayotganingizda  Siz  qattiq  diskdagi 

malumotlarni  o'qiysiz    so'rov  asosida  natijaviy  jadval  olganingizda  esa  qattiq 

diskda  izi  ham  bo'lmagan  elektron  jadval  bilan  ish  ko'raslz,  yani  ajratib  olingan 

maydonlar  va  qaydlarning  aksi  bilan  ishlagan  bo'lasiz.  Tabiiyki,  bunday  "aks" 

bilan  ishlash  jarayoni  qattiq  diskdagiga  niabatan  anchagina  tez  va  samarali 

kechadi.  Bu  afzallik  so'rovlardan  unumli  foydalanlshga  turtki  bo'luvchi 

omillardandir. 

     

Ma'lumki.  tartibga  solingan  jadvalli  tuzilmalarda  jadvallarni  yangilash, 

ularga qo'shimcha qaydlar(satrlar) kiritish  tufayli o'rnatilgan tartib o'zgaradi,  ayni 

paytda.  bu  tartibni  saqlab  qolish  vositasi  ishlab  chiqilmagan.  Tiklash  esa  bir 

muncha  vaqt talab etadi. Mazkur muammo MBBTlarda yuzaga  kelmaydi, chunki 

ular "so'rovlar"dek kuchli vositaga egadirlar. 

    

 MB  jadvallaridagi  barcha  qaydlar  kelib  tushishiga  ko'ra  mutlaqo  tabiiy 

tartibda  jadvallarga  kiritilgan  bo'ladi.  MB  jadvallaridan  hech  qanday 

tartiblanganlik  talab  etilmaydi.  Ulardagi  qaydlarni  saralangan  yoki  elakdan 

o'tkazilgan  (filtrlangan)  ko'rinishga  keltirish  uchun  tegishli  sorovdan  foydalanish 

yetarli. demak. so'rovlar bazadagi malumotlarni tahlil etish uchun ham qo'l keladi.