O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi tosnkent moliya instituti

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

3.3.10. –rasm. 

Ekspert axborot quyi tizimining umumiy sxemasi 

 

Foydalauvchi 

Internet 

Intranet 

So’rovlarn i 

qayta ishlash 

F

oyd

al

anuv

chi

 i

nt

er

fe

ys

i 

 

X

ul

os

ani

 s

ha

k

ll

an

ti

ri

sh

 

 

Tushuncha va tushuntirishlar  

Aloqa kanallari 

B

il

im

la

rn

ing 

 

is

hc

hi

 s

oh

as

i 

S

ha

kl

la

na

yo

tga

n bi

li

m

la

r 

 

quy

i t

iz

im

i 

Tizimli 

tahlilchi 

Vosita va usullar quyi tizimi 

Uslubiy bazis 

MB 

MB 

MB 

 

Bilimlar 

bazasi 

Evristika 

bloki 

Ekspert 

Ekspert 

Ekspert 

Foydalauvchi 

Foydalauvchi 

Aloqa kanallari 

Tizimli 

tahlilchi 

So’rovlarn i 

qayta ishlash 

---

204 

 

ARMni  tuzishda,  ayniqsa    [www.fooder.ru/page2  /  arm_main.html] 

ta’minlanishi shart bo‘lgan umumiy talablar qatori mavjud:

 

• 

axborotni qayta ishlash vositasi mavjudligi; 

• 

dialog (interaktiv) rejimda ishlash imkoniyati; 

• 

ergonomikaning  asosiy  talablarini  bajarish:  operator  o‘rtasida  funksiyalarni 

oqilona  taqsimlash,  ARM  kompleksi  va  atrof-muhit  elementlari,  qulay  ish 

sharoitlarini  yaratish,  ARM  konstruksiyalari  qulayligi,  inson-operatorning  ruhiy 

omillarini hisobga olish, ARM elementlarining shakli va ranglarining  jozibadorligi 

va boshqalar; 

• 

ARM tizimda ishlovchi PKning yuqori ishlab chiqarishi va ishonchliligi; 

• 

amalga oshiriladigan vazifalarning mohiyatiga mos dasturiy ta’minot; 

• 

muntazam jarayonlarni avtomatlashtirishning maksimal darajasi; 

 

ARM operatorlari kabi mutaxassislarning o‘z-o‘ziga xizmat ko‘rsatishlari 

uchun optimal sharoit; 

• 

mutaxassisni  ARMdan  ish  quroli  sifatida  foydalanishda  maksimal  qulaylik  va 

qanoat bilan ta’minlovchi boshqa omillar. 

ARM  tarkibiga,  albatta,  asosiy  hisob  funksiyalarini  va  dialogni 

tashkillashtirishni  ta’minlovchi  turli  dastur  komponentlari,  shuningdek, 

ma’lumotlar  bazasini  boshqarish  tizimi,  translyatorlar,  ma’lumotlar  tizimi,  fan 

sohasi  ma’lumotlar  bazasi  va  ma’lumotlarni  tasvirlash,  dialoglar  ssenariysi,  

qo‘llanma,  boshqaruv parametrlari,  xatolar  ro‘yxati  va  boshqalardan  tarkib  topgan 

metama’lumotlar bazasi kiradi. 

Ekspert tizim ARMi  intelektual ARM sinfiga  mansub va bu talablarga to‘liq 

javob  beradi  hamda  injener  va  ekspertning  kompter  bilan  o‘zaro  munosabatini 

ta’minlovchi dastur-apparat muhitni birlashtiradi; axborotni kiritish, monitor ekrani, 

printer,  garfik  quruvchi  yoki  boshqa  xulosa  uskunasida  talab  etilgan  shaklda 

natijalarni  qayta  ishlash,  tahlil  qilish  va  xulosalash  imkonini  taqdim  etadi 

(klaviatura, skaner va hokazolar orqali). Ayrim ekspert tizimi ARMlarining ajralib 

turadigan o‘ziga xosligi – bu konkret ekspert xulosasini yaratish uchun zarur  aniq 

bo‘lmagan  axborotlarni  qidirishga  va  real  vaqt  rejimida  ma’lumotlarning  virtual 

---

205 

 

bazasini shakllantirishga  qodir Data Mining  modulining ulanganligidir.