O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi tosnkent moliya instituti

Axborot  konturi.  Boshqaruvchi  qism  boshqariluvchi  jarayonga  muayyan 

ta’sir  ko‘rsatadi.  Boshqaruvchi  qism  boshqaruvni  amalga  oshirishi  uchun  unga 

boshqariladigan  jarayonni  boshqarish  maqsadida  aniq  holatini  qiyoslash  talab 

etiladi,  chunki  shu  bois  boshqariladigan  jarayon  boshqaruvchi  qismga  ta’sir 

ko‘rsatadi.  Ikkala  qismning  bir-biriga  o‘zaro  ta’siri  axborotni  uzatish  shaklida 

amalga  oshiriladi.  Shu  tariqa  boshqaruv  tizimida  doimo  yopiq  axborot  konturi 

mavjud bo‘ladi. 

Boshqarish  tizimining  ishlashi.  Boshqarish  tizimining  ishlashi  axborot 

---

138 

 

bazasida,  oldiga  qo‘yilgan  maqsadga  muvofiq  holda  boshqariladigan  obyekt, 

uning kirish va chiqishlari holati bo‘yicha amalga oshiriladi. Obyektni boshqarish 

boshqaruvchi  ta’sirni  uzatish  yo‘li  bilan  amalga  oshiriladi  .  Tashqi  muhit  bilan 

aloqa tizimi strelka bilan ko‘rsatilgan . Boshqarishning asosiy tamoyili — teskari 

aloqa tamoyilidir (yopiq sikl bo‘yicha boshqarish). 

Boshqarish  jarayoni  muayyan  maqsadga  erishishga  yo‘naltirilgan.  Shundan 

kelib chiqib boshqarish jarayonini boshqariladigan obyektdagi jarayonga muvofiq 

keluvchi  maqsad va hajm o‘rtasidagi farqni kamaytirishga  intilish sifatida ko‘rib 

chiqish mumkin. 

Boshqarish  tizimining  ishlashi  tasodifiy  yoki  muttasil  ta’sirlar  manbai 

bo‘lgan  tashqi  muhit  bilan  o‘zaro  ta’sir  sharoitlarida  ro‘y  beradi,  ular  boshqarish 

obyekti  chiqishida  ham,  boshqaruv  jarayoni  kechishida  ham  kamchilik  chiqarishi 

mumkin.  Boshqarish  jarayonida  to‘g‘ri  va  teskari  aloqa  kanallari  bo‘yicha 

tizimning  boshqaruvchi  va  boshqariluvchi  qismlari  o‘rtasida  axborot  almashinuvi 

kechadi.  Oldiga  qo‘yilgan  maqsadlarni  bajarish  uchun  tizimning  boshqaruvchi 

qismi  boshqariluvchi  obyektga  axborot  uzatishning  to‘g‘ri  kanali  bo‘yicha 

boshqaruvchi  ta’sirlar  jo‘natadi.  Teskari  aloqa  kanali  bo‘yicha  boshqariluvchi 

obyektdan  boshqarish  jarayoni  holati  va  boshqaruvchi  ta’sir  bajarilishi  natijalari 

haqida axborot kelib tushadi.  

Tizimning  boshqaruvchi  qismi  kirishida  keladigan  axborot  ta’sir 

ko‘rsatadi.  U  boshqarish  obyektidan  (masalan,  xom-ashyo,  materiallar 

keltirilganligi  haqidagi  ma’lumotlar)  tashqaridan  hamda  ichkaridan  olingan 

ma’lumotlarni o‘z ichiga oladi. 

Ko‘rilganlardan  kelib  chiqilsa,  boshqarish  mohiyatini  boshqariluvchi 

obyektga  boshqaruvchi  ta’sir  ko‘rinishida  yetkaziluvchi  qarorlar  qabul  qilish 

uchun  barcha  kelib  tushuvchi  axborotni  tizimning  boshqariluvchi  qismida  qayta 

ishlash, deb izohlash mumkin.