O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi tosnkent moliya instituti

Tashkilot  —  bu  yon-atrofdan  zahiralar  oladigan  va  ularni  o‘z  faoliyati 

mahsulotlariga  aylantiradigan  barqaror  rasmiy  ijtimoiy  tuzilmadir.  Barcha 

tashkilotlarda  bir  qator  umumiy  xususiyatlar,  shuningdek  ko‘plab  individual 

o‘ziga xosliklar mavjud. 

Tashkilotning  muhit  bilan  o‘zaro  ta’siri  natijasida  turli  xil  o‘zgarishlar  yuz 

beradi.  Bu  o‘zgarishlar  bir-biriga  o‘ta  qarama-qarshi  ikki  shaklga  ega  bo‘lishi 

mumkin.  Bular:  degradatsiya  (tashkilotning  murakkablashuvi,  axborotning 

jamlanishi),  ya’ni tashkilotning yemirilishi  hamda rivojlanishi. Bundan tashqari, 

tashkilot  va  muhit  o‘rtasida  vaqtinchalik  muvozanat  ham  bo‘lishi  mumkin,  shu 

---

137 

 

tufayli  tashkilot  bir  qancha  muddat  o‘zgarmay  qoladi  yoki  faqat  teskari 

o‘zgarishlarga  uchraydi.  Tashkilotda  bu  o‘zgarishlar  boshqarish  zaruriyatini 

yuzaga  keltiradi.  Boshqacha  qilib  aytganda,  maqsadga  yo‘naltirilgan  ta’sir 

ko‘rsatadi. 

Boshqarish  — bu  o‘ta  muhim  funksiya,  usiz  hech  bir  tashkilot  maqsadga 

yo‘naltirilgan faoliyat yurita olmaydi. Boshqarishning maqsadi raqobat kurashida 

omon qolish, ko‘proq foyda olish, muayyan bozorlarga chiqish va hokazolardir. 

Boshqarish muayyan bir tashkilotning o‘ziga xos faoliyatiga bog‘liq holda 

maqsadlarni  barqarorlashtirish,  sifat  belgilarini,  muhit  bilan 

iqtisodiy 

muvozanatni saqlash, takomillashtirish va samaradorlikka erishishni ta’minlashga 

yo‘naltirilgan jarayondir. 

Boshqarishni amalga oshirish alohida vazifa sanaladi. Uni bajarish uchun 

tashkilotning ayrim elementlari ixtisoslashadi. Shu bois ham tashkilot doirasida 

boshqariladigan jarayon (boshqarish obyekti) va boshqaruvchi qism (boshqaruv 

organi)ni  ajratib  ko‘rsatish  mumkin.  Ularning  yig‘indisi  boshdaruv  tizimi 

sifatida belgilanadi. 

Boshqariladigan obyekt kirish oqimlarini (masalan, xom-ashyo, materiallar) 

chiqish  mahsulotlariga  (tayyor  mahsulot)  aylantirish  bo‘yicha  operatsiyalar 

yig‘indisini bajaradi. 

Boshqaruvchi  qism  oldiga  qo‘yilgan  maqsadga  erishish  jarayonida 

boshqariluvchi  obyektni    tashkil  etish  uchun  zarur  bo‘lgan  operatsiyalar 

yig‘indisini bajaradi.