O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti “moliya” kafedrasi

7. Axborot xizmatlarini ko‘rsatuvchi firmalar 
Moliyaviy xizmatlarni ko‘rsatuvchi ko‘pgina firmalar, qo‘shimcha faoliyat 
sifatida xilma-xil moliyaviy axborotlarni yig‘ish va tarqatish bilan shug‘ullanishadi. 
Biroq, faoliyatning aynan ushbu sohasiga ixtisoslashgan korxonalar mavjud. Reyting 
agentliklari axborot xizmatlarini ko‘rsatuvchi eski korxonalardan hisoblanadi. 
Masalan, 
Moody's
va 
Standard & Poor's 
reyting agentliklari qimmatbaho qog‘oz 
emitentlarining kredit reytingini, 
Best's 
firmasi esa – sug‘urta sohasidagi kredit 
reytingini aniqlashga ixtisoslashgan. So‘nggi yillarda turli xizmatlar taklif etuvchi 
korxonalar doirasida moliyaviy ko‘rsatkichlar tahlilini o‘tkazish bo‘yicha (masalan, 
Bloomberg
va 
Reuters) 
yoki turli xil o‘zaro fondlarning faoliyati natijalari to‘g‘risida 
statistik ma’lumotlar taqdim etish bo‘yicha (masalan, 
Upper, Momingstar
va 
SEI) 
firma va bo‘limlar tobora ko‘p paydo bo‘lmoqda. O‘zbekistonda, jumladan, ko‘proq 
tijorat banklarining faoliyatini xarak-terlaydigan ma’lumotlarni taqdim etuvchi 
bunday firmalardan biri “Axborreyting”dir. 
20-MAVZU. ZAMONAVIY(AMALIY) MOLIYAVIY 
INFRATUZILMA VA MOLIYAVIY TIZIMNI TARTIBGA SOLISH
Reja: 
1.
 
Moliyaviy infratuzilma tarkibi 
2.
 
Qimmatbaho qog‘ozlar savdosi qoidalari 
3.
 
Buxgalteriya hisobi tizimlari 
1. Moliyaviy infratuzilma tarkibi 
Har qanday ijtimoiy ahamiyatga molik faoliyat muayyan qoida va 
qo‘llanmalar to‘plamiga rioya qilish zaruriyati bilan cheklanadi. Qonun status
111
i 
(maqomi)ga ega bo‘lgan va iqtisodiy faoliyatning har qanday sohasida yuz 
111
«Status» lotincha «status» - ahvol, hol, holat. Maqom – vaziyat, mavqe; o‘rin, joy; daraja, martaba. Qarang: 
o‘sha manba. J.III. – B.569.

---

400 
bergani kabi moliyaviy tizim harakatlanishidagi ma’lum aspektlarni cheklash 
uchun xizmat qiluvchi qoidalar mavjud. Ular orasida eng muhimlari har qanday 
turdagi tovlamachilikdan yuridik hamda jismo-niy shaxslarni himoya qiluvchi va 
shartnoma majburiyatlariga rioya qili-nishini ta’minlovchi qonunlardir. Bu 
qonunlar nafaqat davlatdan davlatga farq qiladi, balki vaqt o‘tishi bilan 
o‘zgarishga ham moyildir. Ular jamiyat yuridik tizimining bir qismi hisoblanadi 
va odatda, garchi bu qonun-larning o‘zgarishi ko‘pincha insonlarning ushbu tizim 
funksiyalariga qo‘yilgan talabining o‘zgarishi natijasida ro‘y bersa-da, moliyaviy 
tizim-ning chegarasidan chiquvchilardek izohlanadi. 
Moliyaviy infratuzilma o‘z ichiga buxgalterlik hisobi va sud ishlarini hal 
etish jarayonlarini; moliyaviy instrument (vosita)lar savdosiga ko‘mak-lashuvchi 
hisob-kliring tashkilotlarini; moliyaviy tizim qatnashchilari-ning o‘zaro 
munosabatlarini nazorat qiluvchi, tartibga soluvchi idoralarni oladi (17-rasm).