O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent axborot texnologiyalari universiteti

Dinamikma’lumotlartuzilmasi
Bizga ma’lumki, massivlar (static tuzilmalar) dasturlash tillarida juda foydali va zaruriytu zilmadir. Lekin uning ikkita kamchiligi bor:

• 
  Uningo’lchaminidasturbajarilishimobaynidao’zgartiribbo’lmaydi;
  
• 
  Tuzilmaorasiga element kiritishuchunqolganlarinisurishkerak.
  

Bu kamchilik bog’langan ro’yhatlar bilanishlash gaolibkeladi.Bo’glanganro’yhatlarbirxiltoifadagielementlar (tugunlar) ketma-ketligibo’lib, ularxotiradaturlijoylargajoylashtiriladivao’zarobir-biribilanko’rsatkichlimaydonlarorqalibog’lanadi. Bo’glanganro’yhatlarnidasturdaturlichaamalgaoshirishmumkn.
Bo’glanganro’yhatlardaelementlarniquyidagichaxosilqilibolamiz:

Informatsion ko’rsatkichli
maydon maydon

Information maydondafoydalanuvchiningfoydalima’lumotiyoziladi.Ko’rsatkichlimaydongakeyingielementningxotiradagiadresiyoziladi.Shundayelementlardantashkiltopadigantuzilmagachiziqlibirbog’lamliro’yhatlardeyiladi.
Bog’langanro’yhatlardamassivningkamchiliklaribartarafqilinganligisabablituzilmauzunligivaelementlarorasidagimunosabatlardasturbajarilishimobaynidao’zgaribturadi. Bu dinamiktuzilmaxususiyatihisoblanadi.Dinamiktuzilma deb:

• 
  elementlariorasidagimunosabatlar
  
• 
  tuzilmauzunligi (elementlarsoni)
  

dasturbajarilishimobaynidao’zgaribturadigantuzilmagaaytiladi. Dinamiktuzilmalardaelementlarxotiradaistalganjoydajoylashishimumkin.Shusababliularorasidagimunosabatlarko’rsatkichlarorqalibelgilanadi.Elementlartuzilmagakelibqo’shilganpaytdaxotiradanbo’sh joy qidiribtopiladivaelementlarjoylashtiriladi. Shusabablielementlarxotiradaketma-ketyacheykalardajoylashmaganbo’lishimumkin.Afar fizikxotiratanqisligisezilmasa, tuzilmauzunligioshirilishimumkin.
Bundaytuzilmalarbilanishlashningo’zigayarashaafzalliklarivakamchiliklarimavjud. Afzalligishundaki, tuzilmauzunligigaoldindanchegaraqo’yilmaydi.Unga element kiritishvao’chirishamallarimassivgaqaragandaosonkechadi. Chunkielementlarxotiragaistalganjoygajoylashtirilayotganpaytdaoldinkelibtushganelementlarjoyidanqo’zg’atilmaydi.Faqatularningko’rsatkichlarito’g’irlabqo’yiladi, xolos.
Kamchiligiesashundaki, oldindanmavjudbo’lgantuzilmanimassivlardamavjudbo’lgansaralashalgoritmlaribilansaralabbo’lmaydi, chunkiularelementlarningindekslaribilanbog’liqtushunchadir.Elementlarningindeksidegantushunchayo’qligisabablielementlargato’g’ridanto’g’rimurojaatningilojiyo’q, engog’irholatdaoxirgielementga N ta murojaatorqaliyetibboriladi.
Qidiruvamalixamxuddishunday.Ya’niengog’irholatdaoxirgielementni N ta solishtirishdatopishmumkin.
Bog’langan ro’yhatlar eng ko’p tarqalgan dinamik tuzilmalardan hisoblanadi. Ma’lumotlarni mantiqiy tasvirlash nuqtai nazaridan ro’yhatlar ikkitaga ajratiladi: chiziqli va chiziqsiz.
Chiziqli ro’yhatlarda elementlar orasidagi bog’liqlik qat’iy tartiblangan bo’ladi, ya'ni element ko’rsatkichi o’zidan oldingi yoki navbatdagi element manzilini saqlaydi.
Chiziqli ro’yhatlarga bir yoki ikki bog’lamli ro’yhatlar kiradi.
Chiziqsiz ro’yhatlarga esa ko’p bog’lamli ro’yhatlar kiradi.Umumanolganda, ro’yhat elementlari biryoki bir nechtako’rsatkichli maydonlargaegabo’lishimumkin. Vaxarbirko’rsatkichiorqaliistalganelementgamurojaatqilsa, bundayro’yhatlarchiziqsizro’yhatlardeyiladi.