O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti

 
  
9.2. Xalqaro kengash va anjumanlarni tayyorlash hamda o’tkazish tartibi 
Har  bir  xalqaro  uchrashuvning  tayyorlanishida  uning  natijasi  o’laroq 
qanday maqsadlarga erishish mumkinligini hisobga olish kerak. 
Xalqaro  anjuman  yoki  kengash  chaqirish  yoki  taklif  qilish  tashabbusi 
alohida  davlatlar  guruhlari  va  bunday  vakolatlarga  ega  bo’lgan  xalqaro 
tashkilotga mansubdir. 
Har  bir  davlatda xalqaro anjuman yoki kengash chaqirish tashqi aloqalar 
organlari, davlat boshlig’i, hukumat boshlig’i, tashqi ishlar vaziri yoki hukumati 

---

 
70 
 
tomonidan  amalga  oshiriladi.  Shunday  tadbirlarni  o’tkazish  vakolati  Bosh 
Assambleya, Iqtisodiy va ijtimoiy Kengash, BMT Xavfsizlik Kengashiga hamda 
ixtisoslashtirilgan organlarga berilgan. 
Xalqaro  tashkilotlar  tomonidan  kengash  chaqirilganda  ishtirokchilar 
doirasi  va  qatnashish  shakli  bo’yicha  muammolar  bo’lmaydi,  chunki  mazkur 
tashkilot  Nizomi  va  uning  qatnashchilari  tomonidan  bu  masala  hal  qilinadi. 
Mustaqil  chaqirilgan  xalqaro  anjumanlar  yoki  kengash  qatnashchilari  masalasi 
boshqacha  xususiyatga  ega  bo’ladi.  Bunday  kengashlar  chaqirishda  uning 
qatnashchilari oldindan kelishib olinishi lozim. 
Bu juda muhim masala bo’lib, uni hal qilmasdan anjumanni tashkil qilish 
mumkin  emas.  Xalqaro  anjumanlarning  ishtirokchilari  suveren  davlatlargina 
bo’lishi  mumkin.  Anjumanlarda  qatnashish  bilan  bog’liq  bo’lgan  yana  bir 
masala  davlatlar  vakillarining  qatnashuvi  va  ishtirok  etish  shakli  masalasidir. 
Xalqaro  anjumanlarda  ishtirok  huquqini  davlatlar  o’zining  vakolatli  organlari 
yoki maxsus vakillari vositasida bayon qiladilar. 
Xalqaro  uchrashuvlar  va  anjumanlarning  kun  tartibini  belgilashda 
manfaatdor mamlakatlar har doim kun tartibiga qo’yilgan masalalar hal qilinishi 
istiqbollarini  hisobga  oladilar.  Kun  tartibi  odatda  avvaldan  kelishib  olinadi, 
boshqa  hollarda  esa  kun  tartibi  diplomatik  yo’llar  bilan  kelishiladi.  Shunday 
qilib,  xalqaro  anjuman  yoki  kengash  chaqirilishining  birinchi  bosqichi  kun 
tartibini kelishib olishdan iborat bo’lib, bu tadbir diplomatik yo’l bilan oldindan 
o’tkaziladigan muzokaralarda amalga oshiriladi.  
Ma’lumki, Evropada xavfsizlik va hamkorlik masalalariga bag’ishlangan 
tadbirning  kun  tartibini  va  boshqa  masalalarni  avvaldan  kelishib  olish  uchun 
Evropadagi  35  mamlakat  vakillarining  maslahat  kengashlari  o’tkazilgan  va  u  7 
oy davom etgan. 
Odatda uchrashuvlar, kengashlar va konferenstiyalar natijasida u yoki bu 
shartnomalar,  bitimlar  (konvenstiyalar)  tuziladi  hamda  ular  kirish  qismi 
(preambula)  bilan  boshlanadi.  Bu  qismda  shartnoma  qatnashchilari,  vazifalar, 

---

 
71 
 
maqsadlar,  shartnomani  imzolovchi  vakillar  xususida  fikr  bildiriladi.  Bundan 
tashqari: 
 
tomonlar majburiyatlari haqidagi moddalar; 
 
shartnomaning  kuchga  kirish  sanasi  va  amal  qilish  muddati  haqidagi 
moddalar; 
 
imzolash joyi va sanasi to’liq ko’rsatilishi lozim; 
 
davlat vakilining imzosi va muhri; 
 
shartnoma va bitimlardan tashqari ularga ilova qilinuvchi protokollar ham 
imzolanish hollari kuzatiladi; 
 
ratifikastiyalash  tartibi  va  ratifikastiya  yorliqlarini  almashtirish  joyi  va 
muddati haqidagi modda. 
Xalqaro  uchrashuv  va  anjumanlar  paytidagi  muzokaralarning  yakuni 
qo’shma  deklarastiyalarda  aks  etadi.  Mazkur  hujjat  muzokaralar  qatnashchilari 
tomonidan  imzolanib,  undagi  shartnomalarda  umumiy  tarzda  qatnashchilarning 
pozistiyasi  va  ularning  u  yoki  bu  siyosiy  masalalar  bo’yicha  qarorlari  aks 
ettiriladi.