O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti

 
 
8.3. Tashqi aloqalar markaziy organlari 
Tashqi  aloqalarning  konstitustiyaviy,  siyosiy  organlari  va  mansabdor 
shaxslarga quyidagilar mansubdir: 
-odatda  mamlakat  aholisi  tomonidan  saylanadigan  hokimiyatning  oliy 
qonunchilik organlari; 
-kollegial yoki yolg’iz davlat boshlig’i; 
-hukumat va birinchi navbatda hukumat boshlig’i; 
-tashqi ishlar vaziri va tashqi ishlar vazirligining markaziy apparati. 
Respublika  boshqaruvi  amal  qiluvchi    barcha  davlatlarda    siyosatda 
bo’lgani  kabi,  tashqi  siyosat  sohasida  ham  oliy  davlat  organi  hokimiyatning 
qonun chiqaruvchi oliy organi hisoblanadi. 
Hokimiyat  qonun  chiqaruvchi  organining  tashqi  aloqalar  sohasida  
muayyan vazifalarni bajarish, hatto qadimgi quldorlik davlatlariga ham xosdir. 

---

 
62 
 
Urush  va  tinchlik  haqidagi  masalalarni  hal  qilish,  xorijiy  davlatlar  bilan 
muzokaralar  olib  borish,  mazkur  muzokaralar  bo’yicha  so’nggi  qaror  qabul 
qilish, diplomatik missiyalar, chet davlatlarga elchilar tayinlash va boshqa shu 
kabi masalalar, Qadimgi Rimda Senatning vazifalari doirasiga kirar edi. 
Tashqi siyosat bobida oliy vazifalarning yuqori mavqeli davlat organlari 
tomonidan bajarilishi - feodalizm davri uchun xos bo’lmagan holatdir. Chunki 
feodal davlatning tipik shakli monarxiya hisoblanadi. 
Boshqaruvning respublika shakli joriy bo’lishi bilan va konstitustiyalarda 
monarxizmga,  xususan  uning  mutlaqlik  ko’rinishiga  qarshi  saylanishi  davlat 
hokimiyati organlari ichki va tashqi siyosat sohasidagi rasmiy organ deb e’lon 
qilindi. 
Davlatda 
demokratik 
institutlarning 
rivojlanishi 
va 
huquqiy 
me’yorlarining  o’sishi  sharoitida,  ya’ni  qonunchilik  natijasida,  xalqaro  
ma’muriy  bitimlar  va  bitimlarni  ajratish  natijasida  parlamentlarning  tashqi 
aloqalar sohasidagi ahamiyati yana ham oshmoqda. 
Parlamentning  yuridik  organlari  hisoblangan  tashqi  ishlar  bo’yicha  turli 
komissiya  va  komitetlar  asosida  ijroiya  hokimiyatning  takliflarini  qo’llab-
quvvatlab,  parlamentning  hukumat  organlarini  nazorat  qilishni  ta’minlaydi. 
Bunga  parlamentning  tashqi  ishlar  bo’yicha  komissiya  va  komitetlariga 
kiruvchi deputatlarni shaxsan tanlash orqali erishiladi. 
Shunga  qaramay,  boshqaruvning  respublika  shakli  hozirda  barcha 
davlatlarda  konstitustion  parlamentlar  tashqi  aloqalar  bo’yicha  oliy  organ 
sanaladi. Ularning vazifalari doirasiga urush va tinchlik masalalarini hal etish, 
ba’zi  davlatlarda,  hatto  boshqa  davlatga  ketadigan  elchilarni  tasdiqlash 
(masalan  AQShda  bu  vazifani  senat  bajaradi)  kabi  kardinal  masalalarni  hal 
etish kiradi. 
Boshqaruvchi monarxiya shakli qo’llanadigan davlatlarda tashqi aloqalar 
bo’yicha  oliy  davlat  organi  rasman  monarxiya  qirol  yoki  imperator  sanaladi. 
Konstitustion  monarxiyalarda  uning  hokimiyati  rasman  parlamentdan  iborat 
bo’lib, hozirgi paytda bu cheklash hukumat organlari foydasiga xizmat qiladi. 

---

 
63 
 
Oliy  qonun  chiqaruvchi  hokimiyat  organlari  demokratik  davlatlarda 
tamomila boshqacha ahamiyatga egadir. 
Tashqi aloqalar bo’yicha ikkinchi organ - yagona yoxud kollegial davlat 
boshlig’i  hisoblanadi.  Respublika  boshqaruvi  amal  qiluvchi  davlatlarda  davlat 
boshlig’i  -  odatda  prezident  sanaladi,  monarxiyaga  asoslangan  davlatlarda  esa 
monarx davlat boshlig’i hisolanadi.