|
Makroiqtisodiy modellar
alpi talab - yalpi taklif
ADning o'zgarishi va AS egri chizig'ining potentsial ishlab chiqarish darajasidan tashqari elastik bo'lmaganligini ko'rsatadigan an'anaviy AS-AD diagrammasi.
AD-AS modeli makroiqtisodiyotni tushuntirish uchun standart darslik modeliga aylandi.[16] Ushbu modeldagi muvozanatni hisobga olgan holda real mahsulot narxlari darajasi va darajasini ko'rsatadi yalpi talab va yalpi ta'minot. Yalpi talab egri chizig'ining pastga qarab qiyaligi shundan iboratki, narxlarning past darajalarida ko'proq ishlab chiqarish talab etiladi.[17] Pastga qarab burilish uchta ta'sirning natijasidir: the Pigu yoki haqiqiy balans effekti, unda haqiqiy narxlar pasayishi bilan haqiqiy boylik ko'payishi va natijada tovarlarga iste'molchilarning talablari oshishi; The Keyns yoki foiz stavkasi ta'siri, narxlar pasayishi bilan pulga bo'lgan talab kamayib, foiz stavkalari pasayishiga va sarmoyalar va iste'mol uchun qarzlar ko'payishiga olib keladi; va sof eksport effekti, bu narxlar oshishi bilan mahalliy tovarlar xorijiy iste'molchilar uchun nisbatan qimmatroq bo'lib, eksportning pasayishiga olib keladi.[17]
AS-AD modelini an'anaviy Keynesian foydalanishda yig'ma ta'minot egri chizig'i ishlab chiqarishning past darajalarida gorizontal bo'lib, potentsial ishlab chiqarishbilan mos keladigan to'liq ish bilan ta'minlash.[16] Iqtisodiyot potentsial ishlab chiqarishdan tashqari mahsulot ishlab chiqara olmasligi sababli, har qanday AD kengayishi yuqori mahsulot o'rniga yuqori narx darajalariga olib keladi.
AD-AS diagrammasi turli xil makroiqtisodiy hodisalarni, shu jumladan inflyatsiyani modellashtirishi mumkin. Narxdan tashqari omillar yoki determinantlarning o'zgarishi yalpi talabning o'zgarishini va butun talab (AD) egri chizig'ining siljishini keltirib chiqaradi. Agar tovarlarga talab taklifdan oshsa, u erda inflyatsion bo'shliq qayerda inflyatsiya talabiga qarab sodir bo'ladi va AD egri chizig'i yuqori narx darajasiga ko'tariladi. Iqtisodiyot yuqori xarajatlarga duch kelganda, inflyatsiya paydo bo'ladi va AS egri chizig'i yuqoriroq narx darajalariga ko'tariladi.[18] AS-AD diagrammasi turli xil makroiqtisodiy siyosat ta'sirini modellashtirish uchun pedagogik vosita sifatida ham keng qo'llaniladi.[19]
IS-LM
IS / LM jadvalining ushbu misolida IS egri chizig'i o'ng tomonga siljiydi, bu esa yuqori foiz stavkalarini (i) va "real" iqtisodiyotda (real YaIM yoki Y) kengayishini keltirib chiqaradi.
The IS-LM model yalpi talabning asosini beradi (o'zi yuqorida muhokama qilingan). Bu "har qanday narx darajasida talab qilinadigan tovarlar miqdori qancha?" Degan savolga javob beradi. Ushbu model foiz stavkalari va ishlab chiqarishning qanday kombinatsiyasi tovar va pul bozorida muvozanatni ta'minlanishini ko'rsatadi.[20] Tovarlar bozori investitsiyalar bilan davlat va xususiy jamg'armalar (IS) o'rtasida tenglikni ta'minlash, pul bozori esa pul massasi o'rtasidagi muvozanatni ta'minlash kabi modellashtirilgan. likvidlikni afzal ko'rish.[21]
IS egri chizig'i ballar (daromad va foiz stavkalari) dan iborat bo'lib, foiz stavkasi hisobga olingan holda investitsiyalar davlat va xususiy jamg'armalarga teng bo'ladi[22] IS egri chizig'i pastga qarab qiyshayadi, chunki ishlab chiqarish hajmi va foiz stavkasi tovarlar bozorida teskari munosabatlarga ega: ishlab chiqarish oshgani sayin ko'proq daromad tejaladi, ya'ni tejashga mos keladigan sarmoyani jalb qilish uchun foiz stavkalari past bo'lishi kerak.[22]
LM egri chizig'i yuqoriga qarab pastga egilgan, chunki foiz stavkasi va ishlab chiqarish pul bozorida ijobiy munosabatlarga ega: daromad (ishlab chiqarishga teng ravishda) o'sishi bilan pulga talab oshadi, natijada foizlarni shunchaki qoplash uchun foiz stavkasi ko'tariladi pulga bo'lgan talabning boshlang'ich o'sishi.[23]
IS-LM modeli ko'pincha pul-kredit va soliq-byudjet siyosati ta'sirini namoyish qilish uchun ishlatiladi.[20] Darsliklarda IS-LM modeli tez-tez ishlatiladi, ammo u eng zamonaviy makroiqtisodiy modellarning murakkabliklariga ega emas.[20] Shunga qaramay, ushbu modellar hali ham IS-LM-ga o'xshash xususiyatlarga ega.[20]
O'sish modellari
The neoklassik o'sish modeli ning Robert Solou uzoq muddatli istiqbolda iqtisodiy o'sishni tushuntirish uchun odatiy darslik modeliga aylandi.[24] Model a bilan boshlanadi ishlab chiqarish funktsiyasi bu erda milliy mahsulot - bu ikkita mablag 'hosilasi: kapital va ishchi kuchi. Solou modeli ishchi kuchi va kapital ishbilarmonlik tsikllarida tez-tez ko'rinadigan ishsizlik va kapitaldan foydalanish o'zgarishi bo'lmasdan doimiy stavkalarda ishlatilishini taxmin qiladi.[25]
Ishlab chiqarishning o'sishi yoki iqtisodiy o'sish faqat kapital zaxirasining ko'payishi, aholi sonining ko'payishi yoki yuqori mahsuldorlikka olib keladigan texnologik yutuqlar tufayli sodir bo'lishi mumkin (jami omil samaradorligi). Jamg'arma stavkasining o'sishi vaqtincha o'sishiga olib keladi, chunki iqtisodiyot ko'proq kapital yaratadi, bu esa ishlab chiqarishga qo'shiladi. Biroq, oxir-oqibat amortizatsiya stavkasi kapitalning kengayishini cheklaydi: tejamkorlik amortizatsiya qilingan kapitalning o'rniga sarflanadi va kapitalning qo'shimcha kengayishi uchun hech qanday tejamkorlik qolmaydi. Solou modeli shuni ko'rsatadiki, aholi jon boshiga mahsulot hajmi bo'yicha iqtisodiy o'sish faqat unumdorlikni oshiradigan texnologik yutuqlarga bog'liq.[26]
1980 va 1990 yillarda endogen o'sish nazariyasi neoklassik o'sish nazariyasiga qarshi chiqish uchun paydo bo'ldi. Ushbu modellar guruhi iqtisodiy o'sishni boshqa omillar orqali tushuntiradi, masalan, kapital miqyosidagi rentabellikni oshirish va o'rganish orqaliSolow modelidagi o'sishni tushuntirish uchun ishlatiladigan ekzogen texnologik takomillashtirish o'rniga endogen ravishda aniqlanadi.
Makroiqtisodiyot turli xil tushunchalar va o'zgaruvchilarni o'z ichiga oladi, ammo makroiqtisodiy tadqiqotlar uchun uchta asosiy mavzu mavjud.[28] Makroiqtisodiy nazariyalar odatda ishlab chiqarish, ishsizlik va inflyatsiya hodisalari bilan bog'liq. Makroiqtisodiy nazariyadan tashqari, ushbu mavzular barcha iqtisodiy agentlar, shu jumladan ishchilar, iste'molchilar va ishlab chiqaruvchilar uchun ham muhi mdir.
Makroiqtisodiyotdagi aylanish.
Do'stlaringiz bilan baham: |
