O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent moliya instituti

Qiymat nazariyasi
. 
U.Pettining merkantilistlar g‗oyasiga bo‗lgan 
salbiy yondashuvi nafaqat boylikning mohiyatini va uni ko‗paytirish 
yo‗llarini tahlil qilishda, balki tovarlar qiymatining yaratilish tabiatini 
va bozorda ularning qimmati darajasiga ta‘sir etuvchi omillarni 
aniqlashda ham o‗z ta‘sirini ko‗rsatdi. Bu boradagi uning tadqiqotlari 
keyinchalik uni 
qiymatning mehnat nazariyasining birinchi muallifi,
deb tan olinishiga sabab bo‗ldi. Umuman olganda, qiymatning mehnat 
nazariyasi klassik iqtisodiy maktabning asosiy belgilaridan biri 
hisoblanadi.
U.Petti nazariyalarining birida aytilishicha, 
tovar qiymati kumush 
qazib oluvchi mehnat bilan yaratiladi
va uning «tabiiy bahosi» 

---

92 
hisoblanadi; kumush qiymatiga tenglashtirilgan tovarlar qiymati esa 
ularning «haqiqiy bozor bahosi» hisoblanadi. Ikkinchi bir joyda qayd 
qilinishicha, 
tovar qiymati mehnat va yer ishtirokida yaratiladi
. Ya‘ni 
U.Pettining o‗zi aytganidek, «Kemaning yoki kamzul (syurtuk)ning 
qiymati qandaydir yer miqdori va qandaydir mehnat miqdori qiymatiga 
teng, chunki har ikkalasi – kema ham, kamzul ham – yer va inson 
mehnati bilan yaratiladi». Bundan ko‗rinib turibdiki, U.Pettida tovar 
bahosi asosida 
sarfli mexanizm yotadi
.