O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent moliya instituti

3.5. Alisher Navoiy iqtisodiy t‟limoti 
Alisher Navoiy (1441–1501) buyuk shoir 
va davlat arbobi. U o‗z davrining siyosiy va 
iqtisodiy ahvolini yaxshilash, mamlakatning 
iqtisodiy qudratini barqarorlashtirish uchun 
kishilarda vatanparvarlik his-tuyg‗usini uyg‗o-
tish zarurligini yaxshi tushungan. 
Navoiyning 
«Hiloliya»
, deb nomlangan 
dastlabki asari uning ijtimoiy-iqtisodiy fikrlari 
shakllangan asar hisoblanadi. U 
shaxsning 
tarixdagi 
o„rniga
katta 
e‘tibor berib, 
Alisher Navoiy (1441–1501)
 

---

63 
mamlakatning iqtisodiy ahvoli mamlakat hukmdorining aql-idroki va 
qobiliyatiga bog‗liqligini uqtiradi. ―Agar mamlakat hukmdori fanlarni, 
ayniqsa, iqtisodiyot, tarix, falsafa va siyosiy fanlarni mukammal bilsa, 
o‗zi boshqarayotgan mam-lakat obod va badavlat bo‗ladi, agar aksi 
bo‗lsa, mamlakat qashshoq va xarob bo‗ladi‖, – deydi Navoiy. Keyin-
chalik jamiyatning rivojlanishida iqtisodchilarning va davlat arbob-
larining ahamiyati katta ekanligini ingliz olimi J.M.Keyns ham qayd 
qilib o‗tadi. 
Navoiy mamlakat iqtisodiyotini yuksaltirishda qishloq xo‗jaligi 
ishlab chiqarishiga alohida e‘tibor berdi. Uning fikricha, Markaziy 
Osiyo sharoitida irrigatsiya inshootlarini kengaytirish – dehqonchilikni 
rivojlantirishga olib keluvchi muhim omillardan hisoblanadi. Shu bois, 
juda ko‗p kanal va ariqlar qazildi. Asosiy ishlab chiqarish vositasi 
bo‗lgan yerni kengaytirishga, uning unumdorligini oshirishga katta 
e‘tibor berildi.
Navoiy boylikni ikki yo‗l bilan topish mumkinligini ta‘kidlaydi. 
Birinchi yo‗l bu o‗z mehnati bilan boylik to‗plash, yig‗ish va o‗ziga to‗q 
yashash. Bunday boylikni u qo‗llab-quvvatlagan. Navoiy olingan 
boylikni uch qismga bo‗lib, uning birinchi qismini ketgan xarajatlarga, 
ikkinchi qismini o‗zining va oilasining ehtiyojlariga, uchinchi qismini 
esa aholining ijtimoiy manfaatlariga sarflashni tavsiya etgan. Navoiy 
ko‗pgina madrasa, shifoxona, hammom, ko‗prik va boshqalarni o‗z 
hisobidan qurdirgan. Boylik topishning ikkinchi yo‗li bu o‗g‗irlik, 
ta‘magirlik va zo‗rlik hisobiga boylik orttirishdir. Navoiy bunday boylik 
orttirish nomaqbul usul ekanligini uqtiradi. 
Navoiy 
o‗zining