O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent moliya instituti

U= f1 qA + f2 qB + f3 qC +............ fn qN. 
 

---

200 
 
Hozirgi kungi amalda ishlatiladigan naflilik funksiyasi o„rnini 
bosuvchi va bir-birini to„ldiruvchi mahsulotlar ta‟sirini hisobga oladi 
va quyidagicha ifodalanadi: 
 
U= f(qA, qB, qC ,.......qN). 
 
Marshallning ikki zamondoshi F.Y Edgeworth va Irving Fisher 
yanada umumlashtirilgan 
hozirgi 
kunda 
ishlatiladigan 
naflilik 
funksiyasini taklif qilganlar. Marshallning naflilik funksiyasini yig‗indi 
shaklida foydalanishining eng muhim sababi daromad samarasi bilan 
bog‗liq. Buni biz qisqacha muhokama qilamiz. 
Marshall naflilik narx tizimi orqali o‗lchanishi mumkin, deb 
o‗ylagan. Agar odam qo‗shimcha bitta A tovar uchun 2$, qo‗shimcha B 
tovar uchun 1$ to‗lasa, unda A tovar B tovarga qaraganda ikki marta 
ko‗proq naflilik keltirishi kerak Marshall guruhlar o‗rtasida ham 
naflilikni 
taqqoslashning 
imkoni 
mavjud, 
chunki 
guruhlarni 
taqqoslashda shaxsiy o‗ziga xos xususiyatlar yo‗qoladi, deb ta‘kidlaydi. 
Marshall nazariyasida talab nazariyasining eng muhim vazifasi bu 
talab to‗g‗ri chizig‗i shaklini tushuntirishdir. Agar mahsulotning 
me‘yoriy nafliligi ko‗proq mahsulot iste‘mol qilgan sari tushib borsa, 
unda odamlar ko‗proq miqdor uchun kam haq to‗lashini anglatadimi. U 
holda talab egri chizig‗i tushib boruvchi chiziq bo‗ladimi? Marshall 
me‘yorli naflilikning kamayishini (Gossenning birinchi qonuni) tan oldi 
va inson har xil mahsulot iste‘mol qilganda unga eng ko‗p naflilik 
beruvchi (Gossenning ikkinchi qonuni) muvozanat holatini shakllantirdi. 
Muvozanatda iste‘molchi oxirgi dollarini o‗zi xohlagan so‗nggi 
tovar uchun sarflaganda qancha qo‗shimcha naflilik olgan bo‗lsa, har 
qanday boshqa tovar uchun sarf qilgan dollar uchun ham xuddi shuncha 
qo‗shimcha (yoki me‘yoriy) naflilik oladi. Ya‘ni bir mahsulot me‘yoriy 
nafliligining uning narxi nisbati boshqa mahsulotning me‘yoriy nafliligi 
uning narxiga nisbatiga teng bo‗ladi va shuning uchun pulning me‘yoriy 
nafliligini namoyon etadi. Pulning me‘yoriy nafliligi xarajat qilingan 
oxirgi dollardan olingan naflilik miqdoridir. Agar jamg‗arish tovar, deb 
hisoblansa, unda pulning me‘yoriy nafliligi daromadning oxirgi 
dollaridan olingan naflilikdir. Bitta tovarning me‘yoriy nafliligi uning 
narxining pulning me‘yoriy nafliligiga ko‗paytmasiga teng: