O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent moliya instituti k. Z. Xomitov

 
2-§. Axborot yig„ish va uni tahlil qilish 
 
15. Baholovchi baholash yondashuvlari va usullarini asosli ravishda 
tanlash va qo‗llash uchun zarur va yetarli bo‗lgan hajmda baholash obyekti 
haqida axborot va bozorga oid axborotni yig‗ish va tahlil qilishni amalga 
oshiradi. 
16. Quyidagilar baholash obyekti haqidagi axborot manbalari 
hisoblanadi: 

---

372 
- buyurtmachi yoki o‗zga vakolatli shaxs tomonidan taqdim etiladigan 
boshlang‗ich axborot; 
- baholovchi baholash obyektini ko‗zdan kechirish jarayonida hamda 
baholash obyekti mulkdori va (yoki) undan foydalanuvchilar bilan 
suhbatlashish natijalariga ko‗ra olgan axborot; 
- uchinchi shaxslar va tashkilotlardan olingan, shuningdek ommaviy 
axborot vositalari va Internet tarmog‗ida e‘lon qilingan axborot.
17. Boshlang‗ich axborot quyidagilarni o‗z ichiga olishi lozim: 
- ko‗chmas mulkka bo‗lgan huquqlarni va u bilan tuzilgan bitimlarni 
davlat ro‗yxatidan o‗tkazish to‗g‗risidagi guvohnomani; 
- yer uchastkasidan foydalanish huquqini tasdiqlovchi hujjatni;
- hokimiyat organlarining yer uchastkasini berish (ajratish) to‗g‗risidagi 
qarorini; 
- binolar va inshootlarga doir kadastr hujjatlarini; 
- baholash obyektiga boshqa shaxslarning huquqlarini yuklashlar 
(baholash obyektiga
 
bo‗lgan huquqlarga nisbatan cheklashlar) mavjudligi 
haqidagi ma‘lumotlarni o‗z ichiga olgan hujjatlarni;
- baholanayotgan yaxshilashlarning hajmiy-rejalashtirish va konstruktiv 
tavsiflariga doir axborotni o‗z ichiga olgan hujjatlarni; 
- baholash obyektidan mavjud foydalanishga doir axborotni; 
- ko‗chmas mulk obyektining kelib chiqishi va rivojlanish tarixi 
haqidagi ma‘lumotlarni; 
- baholash obyekti va uning qismlarining rivojlanish rejalari (yangi 
qurilish, rekonstruksiya, ta‘mirlash) haqidagi ma‘lumotlarni; 
- yuridik shaxslarga qarashli bo‗lgan obyektlarga nisbatan baholash 
obyektining so‗nggi hisobot sanasidagi balans (qoldiq va boshlang‗ich) 
qiymati to‗g‗risidagi ma‘lumotnomani; 

---

373 
- retrospektiv va prognoz moliyaviy axboroti, shu jumladan obyektdan 
tijorat maqsadida foydalanishning asosiy ko‗rsatkichlari (xarajatlar moddalari 
bo‗yicha yillik foydalanish xarajatlari, daromadlar manbalari bo‗yicha 
obyektdan foydalanishdan olingan daromadlar)ni. 
Taqdim etilayotgan boshlang‗ich axborot baholash obyekti 
mulkdorining (agar baholash obyekti yuridik shaxsga qarashli bo‗lsa) imzosi 
va muhri bilan tasdiqlangan holdagina haqiqiy hisoblanadi. 
Baholash maqsadiga va baholash obyektining xususiyatlariga qarab, 
baholovchi boshlang‗ich axborot ro‗yxatini kengaytirishi yoki baholashni 
amalga oshirish jarayonida kerakli axborotni talab qilib olishi mumkin. 
18. Baholash obyektini ko‗zdan kechirish chog‗ida baholovchi 
yaxshilashlarning tavsiflari va amaldagi holati haqida ma‘lumotlar yig‗ish 
maqsadida obyektni tekshirishni amalga oshiradi. Bunda quyidagilar 
aniqlanishi lozim:
- asosiy qurilish konstruksiyalarining tipi; 
- asosiy qurilish materiallarining turi; 
- geometrik ko‗rsatkichlar; 
- qurilish konstruksiyalari va muhandislik asbob-uskunalarining 
amaldagi holati. 
Loyiha-smeta hujjatlari mavjud bo‗lgan taqdirda amaldagi konstruktiv 
yechimlar, ishlatilgan qurilish materiallari va qurilish-montaj ishlari 
hajmlarini hujjatlarda ko‗rsatilgan ma‘lumotlar bilan taqqoslash amalga 
oshiriladi. 
Loyiha-smeta hujjatlari mavjud bo‗lmasa, baholash obyektining 
geometrik ko‗rsatkichlari o‗lchash ishlarini bajarish yo‗li bilan aniqlanadi. 
Konstruktiv 
elementlar, 
muhandislik 
sistemalari 
va 
asbob-
uskunalarning amaldagi holati sirtdan ko‗zdan kechirish yo‗li bilan 
aniqlanadi. 

---

374 
19. Baholovchi quyidagilarni tavsiflovchi bozorga oid axborotni 
qo‗shimcha ravishda yig‗ishi va tahlil qilishi lozim: 
- baholash obyektining qiymatiga ta‘sir etuvchi makroiqtisodiy 
(huquqiy, iqtisodiy, ijtimoiy, ekologik va boshqa) omillarni aniqlash uchun 
baholash obyekti joylashgan mamlakat va mintaqadagi ijtimoiy-iqtisodiy 
vaziyatni; 
- baholash obyekti joylashgan mintaqadagi ko‗chmas mulk bozorini va 
uning baholash obyekti mansub bo‗lgan segmentini; 
- baholash obyekti joylashgan yerni (obyektning yaqin atrofidagi 
muhitning joriy tavsifi, obyekt atrofidagi hududni rivojlantirish rejalari).