O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent moliya instituti k. Z. Xomitov

6-jalval 
Yer uchastkasiga kiritilgan yaxshilanishlarning ta‟rifi 
Umumiy tarif 
(me‟morchilik uslubi, 
konstruktiv va hajmiy-rejali 
yechimlar, xili, seriyasi) 
Yorug‗lik va shamollar yo‗nalishi 
Qo‗shimcha imoratlar qurilgan yil 
Solingan imoratlar maydoni: umumiy, 
m
2
foydali, m
2
Qavatlar soni

---

346 
Kapitallik sinfi
Hisob-kitob qiymati
Konstruktiv elementlarning tavsifi 
(xili, material, holati) 
Poydevor
Devorlar 
To‗siqlar 
Tashqi pardozash
Pollar 
Derazalar 
Eshiklar 
Ichki pardozlash 
Qurilish sifati 
Jozibadorlik/ tashqi ko‗rinish 
Talab etilayotgan ta‘mir
Binoning amaldagi yoshi, yil 
Ekspluatatsiya qilishning qolgan 
muddati, yil 
Muxandislik tam‘inoti tizimlari 
(mavjudligi, holati, zarur ta‘mir) 
Suv o‗tkazgich 
Elektr tarmoqlari 
Kanalizatsiya 
Isitish va sovutish tizimi 
Gaz ta‘minoti 
Lift 
Telefon 
Radio 
Televideniya 
Signalizatsiya (qo‗riqlash, yong‗in) 
Tashqi obodonchilik 
Ko‗kalamzorlashtirish 
Avtomashinalar uchun to‗xtash joyi 
Bolalar maydonchasi 
Shox yo‗llar 
(kenglik holati) 
Maydonlardan joriy foydalanish: 
maydoni (m
2
) va obyektdagi 
joylashuvi (qavat, binoning cheti, 

---

347 
burchak xona o‗rtada) 
Uy- joy 
Ofis 
Savdo 
Ombor xona 
Boshqa
Amaldagi ijara shartnomalari (ijaraga 
olingan binolar va maydonlarning nomi) 
( joriy ijara to‗lovi, ijara xili, 
shartnomaning davomiyligi) 
 
28. «Eng yaxshi va eng samarali foydalanishni tahlil qilish» bo‗limi 
baholovchining bozor holatining tahlilidan kelib chiqib ko‗chmas mulkdan 
eng yaxshi foydalanish haqidagi xulosasini o‗zida mujassamlantiradi. Eng 
yaxshi va eng samarali foydalanish ko‗chmas mulk qiymatini aniqlashda 
asosiy zamin hisoblanadi. 
«Eng yaxshi va eng samarali foylalanish» tushunchasi barcha 
ehtimoliy, jismonan amalga oshiriladigan, moliyaviy jixatdan qulay, kerakli 
tarzda taminlangan va yuridik jixatdan yo‗l qo‗yiladigan foydalanish 
turlaridan o‗z natijasi bilan ko‗chmas mulkning eng yuqori joriy qiymatiga 
ega bo‗lgan foydalanishni nazarda tutadi. 
Eng yaxshi va eng samarali foydalanishni tahlil qilish ko‗rib 
chiqilayotgan variantlarnnng quyidagi mezonlarga mos kelishini tekshirish 
yo‗li bilan bajariladigan: 

qonuniy ruxsat etilganlik, zonalashtirish haqidagi farmoyishlar, 
xususiy tashabbuslarga cheklovlar, tarixiy zonalar haqidagi nizomlar va 
ekologiya to‗g‗risidagi qonun hujjatlari bilan ruxsat etilgan foydalanish 
usullarini ko‗rib chiqish; 

jismonan amalga oshirilish ushbu joyda fondalanishning jismonan 
aniq usullarini ko‗rib chiqish; 

moliyaviy amalga oshirilish: jismonan amalga oshiriladigan va 
qonun bilan ruxsat etilgan qanday foydalanish uchastka egasiga kerakli 
daromadni berishini ko‗rib chiqish; 

eng 
yuqori 
samaradorlik 
moliyaviy 
amalga 
oshiriladigan 
foydalanishlardan qay biri eng ko‗p sof daromadni yoki eng yuqoriy joriy 
qiymatni keltirishini ko‗rib chiqish. 

---

348 
Texnik topshiriqnnng tarkibiga qarab bo‗sh turgan yoki 
yaxshilanishlarga ega bo‗lgan yer uchastkasidan eng yaxshi va samarali 
foydalanish tahlil qilinadi: 
29. «Obyektning bozor qiymatini aniqlash» bo‗limi ko‗chmas mulkni 
baholash tadbirlari va usullarini ta‘riflashni o‗zida mujassam etadi. Qiymatni 
aniqlash umuman ko‗chmas mulk bozoriga ham, ko‗rib chiqilayotgan 
obyektning bevosita qadr-qimmatiga ham sezilarli ta‘sir ko‗rsatuvchi barcha 
omillarni inobatga olgan holda amalga oshiriladi. Ko‗chmas mulkning bozor 
qiymatini aniqlashda 3 ta asosiy (andozaviy) yondashuv qo‗llaniladi: 

xarajatli yondashuv; 

sotuvlarni qiyosiy tahlil qilish yondashuvi;

daromadli yondashuv. 
Uchta yondashuvdan foydalanish bir obyektning uch xil qiymatini 
olishiga olib keladi. Turli yondashuvlar bilan olingan natijalar tahlil 
qilinganidan keyin ko‗chmas mulk qiymatining yakuniy bahosi qaysi 
yondashuv (lar) baholanayotgan obyektga ko‗proq mos kelishi belgilanadi. 
30. «Natijalarni kelishish va ko‗chmas mulkning bozor qiymati haqida 
xulosa» bo‗limida o‗tkazilgan tahlil va hisob-kitoblar asosida hamda barcha 
olingan xulosalarni inobatga olgan holda baholovchining baholash 
obyektining bozor qiymatiga nisbagan fikri shakllanadi. 
Obyekt qiymatini turli yondashuvlar bilan hisoblab chiqishda olingan 
natijalar, ushbu muayyan holatda foydalanilgan yondashuv va ularning 
usullari afzalliklari va kamchiliklari haqida mulohazalar va baholash 
obyektining bozor qiymati haqidagi yakuniy xulosa keltiriladi. 
Ko‗chmas mulk obyektining qiymati baholash sanasi holatiga ko‗ra 
so‗mda yoki AQSH dollarida raqamlar va yozuv bilan keltiriladi. 
31. «Bozor qiymatining sertifikati» bo‗limida baholovchi: 

ular asosida ish bajarilgan kasbiy andozalar haqida xabar qiladi; 

baholashda kasbiy etika me‘yorlariga amal qilinganligini tasdiqlaydi; 

ishni bajarishdagi o‗zining maqomi haqida ma‘lum qiladi, ya‘ni u 
ichki, tashqi yoki mustaqil baholovchimi; 

baholash sanasi ko‗rsatilgan holda baholash natijasida olingan 
qiymat miqdorini keltiradi; 

o‗z imzosi va muhrini qo‗yadi. 

---

349 
32. Hisobotning yakuniy qismida baholashni amalga oshirishda 
foydalanilgan me‘yoriy, texnik, mahsus adabiyotlar va nashr manbalarining 
ro‗yxati keltiriladi. 
33. «Baholovchi to‗g‗risida umumiy ma‘lumotlar» bo‗limida ta‘lim 
muassasalari, shu jumladan, kasb-hunar kollejlari, ularni tugatgan sana, 
olingan mutaxassislik va malaka, ilmiy darajalar va unvonlar nomi, kasbiy 
jamiyatlarga a‘zolik, baholash bo‗yicha bajarilgan ishlar ro‗yxati va mijozga 
baholovchining tajribasi haqida fikrga ega bo‗lish imkonini beruvchi boshqa 
ma‘lumotlar ko‗rsatiladi. 
34. Hisobotga ilovalarda quyidagilar keltiriladi: 

axborot olish manbai ko‗rsatilgan holda o‗xshash obyektlar haqida 
ma‘lumotlar; 

ishni bajarishda foydalanilgan hisob-kitoblar va axborot manbalari 
ko‗rsatilgan holda; 

baholash obyektini tasvirlovchi grafik va suratlar.