O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent moliya instituti k. Z. Xomitov

Tiklanmaydigan aktivlar
Tiklanmaydigan aktivlarni baholash bilan alohida muammolar 
bog‗liq bo‗ladi. Xususan, ssudani qoplash muddatiga va jadvaliga, 
jumladan foizlarni va asosiy qarz summasini to‗lash sanalariga, ularning 
tiklanmaydigan aktivning miqdori bilan hamda uni chiqarib olish va 
foydalanishning rejalashtirilgan dasturi bilan bog‗liq jihatiga e‘tibor 
qaratish kerak.
Ijara haqi bozor stavkasidan oshgan holda ushbu ijara ijara 
beruvchiga afzallik yaratgan holda, tegishli ko‗chmas mulk obyekti 
bilan bog‗liq bo‗lgan asosiy aktivdan iborat bo‗lishi mumkin. Bunday 
holatlarda ijarani tiklanmaydigan aktiv deb qarash mumkin, chunki unga 
belgilanadigan har qanday qiymat ijara haqi to‗lovlari kiritilgan sari 
kamayib boradi va ijara haqining bozor stavkalari o‗sishi tufayli, ijaraga 
beruvchining olgan afzalligi kamayib boradi.
Topshiriqning xususiyati va chegaralari (doirasi) baholovchi uchun 
ham, uning xizmatlaridan foydalanuvchilar uchun ham muhim 
ahamiyatga ega.
Moliyaviy xizmatlar sohasida faoliyatni tartibga soladigan ba‘zi 
me‘yoriy-huquqiy hujjatlar, taqdim etiladigan baholash xizmatlari 
nafaqat mulk qiymatiga, balki qimmatli qog‗ozarning chiqarilishiga ham 
tegishli bo‗lganda, maxsus litsenziyalanishini yoki ro‗yxatdan 
o‗tkazilishini talab etishi mumkin.
Ssuda, garov va qarz majburiyatlarini ta‘minlash haqidagi 
bitimlarning ko‗pchiligi alohida ishonchli munosabatlarga asoslanishi 
tufayli, baholovchi mustaqil bo‗lishi, moliyaviy o‗zaro munosabatlarga 
kirishgan yoki kirishmoqchi bo‗lgan tomonlardan birortasi bilan bog‗liq 

---

291 
bo‗lmasligi ayniqsa muhim. Shuningdek, baholovchi baholanishi lozim 
bo‗lgan mulk joylashgan mintaqada mulkning muayyan turi bilan 
ishlashning tegishli tajribasiga ega bo‗lishi, yoki ega bo‗la olishi ham 
muhim.