O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent kimyo-texnologiya instituti

REAL
  
 
TAJRIBA
TASAVVUR  
DARAJASI
SIMVOL  
DARAJASI  

---

KASBIY TA’LIM METODIKASI 
 
68
 
 
7-chizma.
 
O‘quvchilar diqqatini saqlab qolish darajasi. 
YUqoridagi  chizmadan  ko‘rinib  turibdiki,  yangi  bilimlarni  kiritish  nazariy 
darsning  dastlabki  20  -daqiqasida  amalga  oshishi,  keyin  esa  bahs-  munozara, 
guruhdagi  ish  va  boshqa  shu  kabi  faol  mashqlarni  bajarib,  ularni  mustaxkamlash 
kerak.  
Har  qanday  holatda  ham  nazariy  dars  jarayonida,  masalan,  faqat  ma’ruza 
o‘qiladigan  vaqt  20  -daqiqadan  ortiq  cho‘zilmasligi  kerak.  Hatto  5  daqiqalik 
tanaffuslar  dam  olishning  o‘ziga  xos  samarasini  beradi,  chunki  dam  olishning 
dastlabki  3-  daqiqasi  eng  samarali,  30-  daqiqadan  keyin  esa  o‘rganishni  davom 
ettirishdga qiziqish tezda pasayadi. Bu hamma takliflar o‘quvchining diqqatini uzoq 
vaqtincha saqlab turish maqsadiga xizmat qiladi.  
  Ma’lumki,  ma’ruzada  ma’lumotlar  faqat  eshitish  orqali  qabul  qilinadi. 
Tajribalar shuni ko‘rsatmoqdaki, maruza paytida tinglovchining diqqatini 20- minut 
davomida  ushlab  turish  mumkin  ekan.  SHunda  ham,  bu  davr  oxirida  diqqatning 
juda pasayib ketishini kuzatish mumkin(5-chizmaga qarang). SHunga mos ravishda, 
o‘quv materialini o‘zlashtirish darajasi ham juda past, atigi 5-10% ni tashkil qilishi 
aniqlangan.  O‘quv  materialini  vizuallashtirilgan  holda,  turli  ko‘rgazmali  tasvirlar 
yordamida  uzatilganda,  ham  eshitish,  ham  ko‘rish  organlari  orqali  qabul  qilinadi. 
Ta’lim  oluvchilarga  ko‘rgazmalilik  tamoyillariga  asoslangan  holda  o‘quv 
materialini etkazish, ularning diqqatini jalb etishga yordam beradi va shu bois, bu 
materialni idrok etish, o‘zlashtirish osonroq va samaraliroq kechadi. Nafaqat amaliy 
malakalarni, balki nazariy bilimlarni o‘zlashtirishda o‘quv materialini mustaqil yoki 
guruh  bo‘lib  birgalikda  o‘rganish,  ta’lim  oluvchining  ma’lumotlarni  o‘zi  qidirib 
topishi,  tajriba  o‘tkazishi,  nimanidir  o‘zi  qo‘lda  bajarishi  barcha  sezgi  organlarini 
bir  varakayiga  ishlashiga  olib  keladi  va  bu  holatda  o‘zlashtirish  yuqori  bo‘ladi. 
SHuning uchun, nazariy o‘quv materialini kichik-kichik bo‘laklarga bo‘lib, har 20 
minut  davomida  turli  ta’lim  metodlaridan  foydalanib  uzatish  maqsadga  muvofiq 
bo‘ladi.  Quyida,  misol  tariqasida,  20  minutga  mo‘ljallangan  o‘quv  materialini