O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat texnika universiteti

1.2. Raqamli qurilmalar
Deshifrator tuzilisha va daturda ishlashi hisoblashlari

Ikkilik sanoq tizimidagi raqamlarni o‘nlik sanoq tizimidagi kodga

o‘zgartiruvchi kombinatsion mantiqiy qurilma – deshifrator yoki dekoder deb

ataladi. Bunday o‘zgartirishlar, masalan, elektron soatlarda, EHM va shu kabilar

dasturidagi ma’lumotlarni qayta shifrlashda qo‘llaniladi. Deshifrator shifratorga

teskari bo‘lgan amalni bajaradi. Agar deshifratorning n adres kirishlari uning m

chiqishlari soni bilan m=2 n munosabat bilan bog‘langan bo‘lsa, bunday

deshifrator to‘liq deb ataladi. Agar m<2 n bo‘lsa, deshifrator to‘liq emas deb

ataladi.

7.3-rasm. Chiziqli Deshifrator shartli grafik belgisi (a) va uning blok sxemasi.

Ikkita adres kirishiga va to‘rtta (0-3) chiqishga ega bo‘lgan chiziqli DSh

tasviri 7.3, a-rasmda, uning shartli tasviri esa 7.3, b-rasmda keltirilgan. Har bir

chiqish HAM elementining chiqishi bo‘lib hisoblanadi. Demak, bu kirish bilan

bog‘liq bo‘lgan ikkilik o‘zgaruvchi 1 qiymatini faqat shu holda qabul qilishi

mumkinki, agar mos keluvchi HAM elementining uchchala kirishida 1

qiymatiga mos keluvchi o‘zgaruvchi hosil bo‘lsa. Deshifrator mikrosxemalari ko‘p hollarda S ruxsat kirishiga ega bo‘ladilar. Bu kirishning mavjudligi ISlar asosida kirish kodi razryadini oshirishga imkon beradi.

Deshifratorning asosiy turlari.

Deshifratorlarning bir nechta turlari mavjud:

- to'rtburchaklar;

- matritsa;

- piramidal.

Matritsalar odatiy, deshifratorlarning eng oddiy navlari, ularning asosida turli xil murakkabroq sxemalar qurilgan. To'rtburchaklar shaklida, qadam dekodlash amalga oshiriladi. Kirish signali shartli ravishda guruhlarga bo'linadi, ularning har biri alohida matritsa deshifratorlari bilan ishlanadi. Shifrni ochishning keyingi bosqichlarida (ikkinchi, uchinchi va boshqalar) olingan signallarning mahsuloti hosil bo'ladi. Piramidal dekoderlarning asosiy afzalligi - bu kirishlar sonini ko'paytirishning soddaligi va qo'shimcha qurilmalarning kamligi - bu kamchilik.