O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent kimyo‐texnologiya instituti “menejment va kasb ta’limi” fakul’teti

 
va
 
boshqalarni eslash 
mumkin. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Fiziologiya 
asoschilari 
Gippokrat 
Galеn 
Aristotеl 
Dioskorid 

---

10 
 
Gippokrat (miloddan avvalgi 460-375 y)
 
tashqi muhit omillari (iqlim, tuproq, suv)ni 
jismoniy va ruhiy shakllanishga taʻsiri to‘g‘risida fikr yuritgan.  U odamning xulq-atvori, 
his-tuyg‘usi  turlicha  bo‘lishini  o‘rganib,  temperament  (mijoz)  haqida  asar  yozgan  va 
odamlarni to‘rt xil mijozga bo‘lgan. 
Galen  (miloddan  avvalgi  134-211  y)
 
maymunlarda  tajribalar
 
o‘tkazib,  anatomiya, 
fiziologiyaga katta hissa qo‘shgan.  
Markaziy  Osiyo  xalqlarining  tibbiyotga  oid  yozma  maʻlumotlari  IX-X  asrlarga 
(bizning  eramizgacha)  tegishli.  Bunday  maʻlumotlar  Eron  va  Markaziy  Osiyo 
xalqlarining  iloxiy  kitobi  bo‘lgan  “Avesto”da  hamda  loydan  yasalgan  jadvalda  o‘z 
ifodasini  topgan.  Avesto  markaziy  Osiyo  xalqlari  tibbiyotiga  oid  yozilgan  birinchi 
maʻlumot bo‘lib hisoblanadi. O‘rta asrlar davomida sharq mamlakatlarida ilm va fan juda 
rivojlandi. Shu davrda jaxonga tanilgan ko‘pgina olimlar yashab, ijod qilganlar. 
“Shaxsning  fiziologik  rivojlanishi”  fаnini  o’rgаnаr  ekаnmiz,  bu  fаnning  umumаn 
tibbiyot fаnining rivоjigа ulkаn hissа qo’shgаn vаtаndоshlаrimizni eslаshimiz lоzim. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Abu  Bakr  ibn  Axaviy  Buxoriy  o‘zining  “Xidoyat”  (tibbiyotni  o‘rganuvchilarga 
qoʻllanma)  kitobida  kattalar  va  bolalarda  uchraydigan  ko‘pgina  kasalliklar  va  ularni 
davolashda qoʻllaniladigan dorilar xaqida maʻlumotlar bergan.  
Abu Nosir Muhammad Al-Forobiy tibbiyotga ko‘p yangiliklar kiritgan. U nervlarni 
sezuvchi va harakatlanuvchi nervlar boshqaradi deb taxmin qilgan.  
Ismoil  Jurjoniy  (1080  –  1141)
 
mohir  tabib  sifatida  tanilgan.  Uning  kasallikni 
aniqlash usullariga oid “Tibbiyot usullari” kabi kitoblari ma’lum va mashxur bo‘lgan. U 
odam  sog‘lig‘ini  saqlash  uchun  zararli  taʻsir  etuvchi  barcha  narsalarni  yo‘qotish  lozim 
deb yozadi.  
Abu  Bakr  ar-Roziy  (865-925)  “Organlar  funksiyalari”
 
nomli  kitobida  odam 
tanasidagi barcha organlarni bayon etadi. Uning fikricha, odamning kasallanishiga asriy 
sabab  havo,  muhit,  turmush  sharoiti,  yil  fasllarining  o‘zgarishidir.  Ar-Roziy  birinchi 
bo‘lib  bemorga  tashxis  qo‘yishni  taklif  etadi.  U  birinchi  bo‘lib  chechakni  oldini  olish 
uchun emlash hamda uni qanday ijro etish kerakligini to‘liq ko‘rsatib bergan.   
Jaxon ilmiy tafakkuri rivojiga ulkan hissa qo‘shgan buyuk alloma Abu Ali Ibn Sino 
(980–1037)  juda  katta  ilmiy  meros  qoldirgan.  U  o‘zidan  oldin  o‘tgan  Sharq 
mutafakkirlarining asarlarini chuqur o‘rganish bilan birga, qadimgi yunon tibbiy-ilmiy va 
falsafiy  merosini,  xususan,  Aristotel,  Evklit,  Ptolomey,  Galen,  Gippokrat  kabilarning