|
Siz – rahbar sifatida.
Rahbar shaxsining etiketi uning axloqiy madaniyatiga
bog‗liq. Axloqiy madaniyat - elementlarining yaxlit tizimi bo‗lib, axloqiy fikrlash
madaniyati (axloqiy mulohaza yuritish qobiliyati, axloqiy bilimlardan foydalana
olish, yaxshilik va yomonlikni ajratish, yuzaga kelgan vaziyatning o‗ziga xos
xususiyatlariga axloqiy me‘yorlarni qo‗llay bilish va xaqozalar)ni qamrab oladi.
O‗z ichiga yana tuyg‗ular madaniyatini, insonning ―axloqiy rezonansga‖
91
qobilligini, hamdardligini va jonkuyarligini; axloqiy tajribada xis-tuyg‗u va
o‗ylarning amalga oshirilish qiyofasini, ularning kundalik hayotda xatti-harakat
me‘yoriga aylanib borish darajasini harakterlovchi xulq-atvor madaniyati;
shakllarni reglamentlovchi qoidalarga qay darajada amal qilish sifatidagi etiketni,
muloqotda shaxsning o‗zini tuta bilishini oladi. Qisqa qilib aytganda, rahbar
shaxsining axloqiy madaniyati - umumiy axloqiy tamoyillarni bilish, ularni chuqur
his etilgan qarashlariga aylantirish, xatti-harakatlarning eng munosib shaklini
qo‗llay bilishdir. Uning har bir elementini o‗zlashtirish rahbar shaxsining axloqiy
madaniyati mustahkamligini shakllantirishga yordam beradi. Rahbar shaxsining
axloqiy madaniyati oliy darajasini ―axloqiy donolik‖ deb, axloqiy faoliyatining
optimalligini va uyg‗unligini ta‘minlab bera olish, har qanday vaziyatda ham
munosib xatti-harakat qila olish deb ta‘riflasa bo‗ladi.
Avvalo, rahbarlar va rahbarlikka da‘vogar shaxslar o‗zlarini har jihatdan
tarbiyalab borishlari lozim. Buning uchun siyosiy hayotdan xabardor bo‗lish yoki
iqtisodiy va kasbiy bilimlarni o‗zlashtirishning o‗zigina kifoya qilmaydi. Ular
jahon tajribalari asosida shakllangan ilg‗or boshqaruv malakalarini ham
o‗zlashtirgan bo‗lishlari kerak Bugungi rahbar bunga o‗ziga nisbatan talabchan
bo‗lib erishadi. Masalan, u har kuni gazeta va jurnallar o‗qishi, radio va oynai
jahon yangiliklaridan xabardor bo‗lish orqali ham ma‘lum darajada bilim egallashi
mumkin. YAna siyosat, iqtisodiyot va ma‘naviyatga daxldor kitoblarni, hatto
mumtoz adabiyotlarni mustaqil o‗qishi, tarixiy jarayonlarni chuqur mushohada
qilish ham uning dunyoqarashini kengaytiradi.
Bularning barchasi rahbar madaniy saviyasining o‗sib borishiga va siyosiy
madaniyatining takomillashuviga katta yordam beradi. CHunki cheklangan
tafakkur, chala bilim, past madaniyat bilan dunyoni bilib, mas‘uliyatli ish va
mansabni egallab bo‗lmaydi.
Binobarin, demokratik asosda shakllanib borayotgan jamiyatimiz talabi shuki,
siyosiy etuq aqlan va ma‘nan barkamol, puxta bilimga ega bo‗lgan teran tafakkurli
kishilargina rahbar bo‗lishga haqlidirlar.
92
Agar siz rahbarlik lavozimida bo‗lsangiz, ishga kelgan zahoti xodimlardan hol-
ahvol so‗rab qo‗yish kerakligini yoddan chiqarmaslik yaxshi amaldir. Ular bilan
yangi ish kunini birga boshlagandan mamnun ekanligingizni, sizdan qancha
yordam kerak bo‗lsa shuncha yordamga tayyor ekanligingizni his qilishlariga
imkon yaratish kerak Xodimlarga «Siz»lab murojaat qilish – kasbiy odob hamda
normal xizmat munosabatlarini ushlab turishga zarur bo‗lgan quroldir.
Yig‗ilish qatnashchilariga nisbatan kuchli tavoze‘da bo‗lish lozim. Odamlar
rahbarning avvalambor, o‗ziga foydali bo‗ladigan boshqaruv qarorlarini ishlab
chiqish maqsadida keladilar. Boshqalarni ko‗proq eshitishga o‗rganish muhimdir,
uning fikriga qarshi bo‗lganingiz uchungina uning har bir gapiga so‗z tiqishtirib
turish sizni yaxshi ko‗rsatmaydi. Boshqalarning ham fikr bildirishiga imkon
berish, qatnashchilarni faol bo‗lishlariga chaqirish lozim. Har qanday vaziyatda
ham o‗zini ushlab turishga harakat qilish; xodimga vazifa berishda
xushmuomalalik bo‗lish joiz. Xodimlar buyruqqa nisbatan iltimoslarni yaxshi
qabul qilishlarini yodda tutish kerak
Xodimlarga nisbatan diqqatlik bo‗lish, ular har muvaffaqiyati uchun qo‗llab-
quvvatlab turish ham maqsadga muvofiq. Vaqtida aytilgan
«Rahmat»
ning o‗zi,
berilajak mukofot pulidan ta‘sirliroq kuchga egadir. Xodim yoki oldingizga
kelgan kishining oldida kerak bo‗lmagan qog‗ozlarni varaqlash, tinimsiz telefonda
gaplashish yoki stolni barmoq bilan tiqillatib o‗tirish yaramaydi. Xizmat
munosabatlarining odobi shaxsiy masalalar bo‗yicha fuqarolarni qabul qilishda
boshqa ishlar bilan mashg‗ul bo‗lmaslikni, kelganlarga nisbatan odob va adolat
bilan munosabatda bo‗lishni talab qiladi. Agar suhbat cho‗zilib ketsa, rahbar
o‗rindan turish orqali buni bildirishi mumkin.
Agar kimnidir jazolash zarurati paydo bo‗lsa, adolatli va odobli bo‗lish lozim.
Ifodalash shakli va jazolash yo‗lini tanlashda xodimning fe‘li, jinsi va yoshini
hisobga olish zarur.
Tanqid – mohirlik va ehtiyotkorlik bilan foydalanish mumkin bo‗lgan
odamlarga nisbatan qudratli ta‘sir kuchiga ega. Odamlarning izzat-nafsini turlicha
tanqidlar bilan erga urish; tanqid orqali janjalga olib keluvchi vaziyatlarga yo‗l
93
qo‗yish; quyidan bo‗lgan tanqiddan
«qasos»
olish rahbarlikning faqat rasmiyligini
ko‗rsatadi – bunda rahbar xodimdan ham qo‗yiroq darajaga tushib qolishi hech gap
emas. O‗ziga nisbatan tanqidiy munosabatda bo‗lish – faqat nufo‗zni ko‗taradi
xolos. CHunki u ishda qo‗yilgan xatolardan sizni xoli qiladi va kollektiv bilan
aloqani bog‗laydi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
