O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent arxitektura – qurilishinstituti «qurilishni boshqarish» fakulteti

1.3. Bino va inshootlarni rekonstruksiya qilish, kapital, joriy 

ta’mirlashning tashkil etish 

 

Binoning  barcha  konstruktiv  elementlari  va  muxandislik  jihozlari 

foydalanish    davomida  vaqt  o‘tishi  bilan  jismoniy  eskirib  boradi.  Binolardagi 

konstruktiv  elementlari  va  muxandislik  jihozlarini  xizmat  jarayoni  ishtirok  etish 

hamda tashqi va ichki ta’sirlanishiga ko‘ra turli darajada eskirib boradi. Ta’mirlash 

ishlarining  tashkil  etilishi  va  ta’mirlash  jarayonida  binoning  eskirishini  qayta 

tiklash darajasiga ko‘ra ta’mirlash ishlari quyidagi guruhlarga bo‘linadi: 

1. Joriy ta’mirlash; 

2. Kapital ta’mirlash; 

3. Rekonstruktsiya qilish; 

4. Qayta uskunalash va fondlarni  yangilash; 

5. Yangidan jihozlash. 

Ammo,  bino  va  inshootlarni  ta’mirlash  ishlarga  loyiha-smeta  hujjatlarini 

shakllantirishda va turli manbalardan mablag‘ ajratish ta’mirlash ishlari asosan uch 

guruhga  bo‘linadi.  Bunda  tamirlash  ishlari  joriy  ta’mirlash,  kapital  ta’mirlash  va 

rekonstruktsiya qilish ishlariga bo‘linadi.  

Binoning  konstruktiv  elementlari  va  muxandislik  jihozlari  ta’mirlash 

jarayonida qayta tiklash imkoniyatidan kelib chiqqan holda ikki guruhga bo‘linadi.  

Birinchi  guruhga  kapital  ta’mirlash  jarayonida  boshlang‘ich  jismoniy 

qobiliyati  to‘liq  qayta  tiklanmaydigan  konstruktiv  elementlar  (poydevor,  tayanch 

devorlar,  qavatlar  orasi  tom  yopqichlari  va  boshqalar)  kiradi.    Masalan,  binoning 

---

 

24 

poydevori  35  foizga  qadar  eskirgunga  qadar  binodan  foydalanish  mumkin  va 

mazkur  chegaradan  o‘tgandan  keyin  bino  avariya  holatida  yoki  foydalanishga 

yaroqsiz  deyiladi.  Ammo,  kapital  ta’mirlash  orqali  poydevorning  jismoniy 

eskirishini  25%  qayta  tiklash  mumkin  bo‘ladi  yoki  maksimal  darajada  eskirgan 

poydevorni o‘zining dastlabki quvvatini 90 foiz qayta tiklash mumkin bo‘ladi va u 

hech qachon yangilik davridagi darajada qayta tiklanmaydi. 

Ikkinchi  guruhga  jismoniy  eskirishi  maksimal  darajasi  chegaralangan 

ammo  kapital  ta’mirlash  jarayonida  ularni  to‘liq  yangilash  imkoniyati  mavjud 

bo‘lgan  konstruktiv  elementlar  va  muxandislik  jihozlari  kiradi.  Masalan,  pollar 

maksimal  darajada  (33  foiz)  eskirsa    texnika  xavfsizligni  taminlash  maqsadida 

chirigan  va  sinib  ketish  ehtimoli  katta  bo‘lgan  poldan  foydalanish  taqiqlanadi. 

Kapital  ta’mirlash  jarayonida  esa  pollarni  to‘liq  ko‘chirib  tashlab  yangidan  pol 

yotqazish  imkoniyati  mavjud.  Polning  konstruktiv  elementlari  binoning  boshqa 

konstruktiv  elementlariga  ziyon  keltiradigan  tarzda  bog‘liq  bo‘lmaganligi  sababli 

yangidan  pol  yotqazish  jarayoni  ular  faoliyatiga  zarar  etkazmaydi.  Xuddi 

shuningdek,  bino  va  inshootlarning  muxandislik  jihozlarini  (sovuq  va  issiq  suv 

hamada suv chetlatish oqova quvur tarmoqlari, isitish tizimi, gaz tarmog‘i) kapital 

ta’mirlash  jarayonida  to‘liq  yangilash  imkoni  mavjud  bo‘ladi.  Bunday  jihozlarni 

yangilagandan  keyin  binoda  pardozlash  guruhiga  kiruvchi  ta’mirlash  ishlarini 

bajarish lozim bo‘ladi.