O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi toshkent moliya instituti

“Budjet kodeksi” 132-modda 

 

---

 

 

30 

      

 

•  hududlarning  moliyaviy  holatiga,  jumladan,  ularning  o‘z  daromad 

bazalarining mustahkamligiga; 

• hududda amalga oshirilayotgan ijtimoiy-iqtisodiy, ekologik, demografik va 

boshqa umumdavlat vazifalari va dasturlari ko‘lamiga; 

• hududlar bo‘yicha tovar (ish, xizmat)lar qiymatidagi farqlarga; 

• hududlar aholisining soniga; 

•  ushbu  hududda  joylashgan  va  tegishli  Budjetdan  mablag‘  oluvchi 

tashkilotlarning Budjet ajratmalariga bo‘lgan ehtiyojiga; 

•  hududlar  o‘rtasidagi  moliyaviy  nomutanosiblikni  bartaraf  etish  uchun 

hisobga olinadigan boshqa omillarga. 

 

Ma’lumki,  Budjetlararo  munosabatlarni  tashkil  etish  mamlakatdagi  davlat 

tuzilishi bilan bevosita bog‘liq. Unitar davlatlarga Budjet resurslari markazlashish 

darajasining  yuqori  bo‘lishi  hamda  mahalliy  Budjetlar  Budjet  huquqi  va 

majburiyatlari  hajmining  nisbatan  past  bo‘lishi  xosdir.  Federativ  asosdagi  davlat 

tuzilishiga  ega  davlatlarda  esa  Budjetlararo  munosabatlar  Budjet  federalizmining 

bir  qismi  hisoblanadiki,  u  vakolatlar  va  javobgarlikni  Budjet  tizimi  bo‘g‘inlari 

o‘rtasida  mutanosib  taqsimlashni,  turli  darajadagi  Budjetlarning  nisbatan 

mustaqilligini nazarda tutadi. Hozirgi kunda o‘tish iqtisodiyotidagi xoh federativ, 

xoh  unitar  davlat  tuzilishiga  ega  bo‘lgan  ko‘pchilik  mamlakatlarda  Budjetlararo 

munosabatlar  islohotlari  Budjetlarning  nomarkazlashuvi  doirasida  amalga 

oshirilmoqda. 

Budjet  Kodeksi  O’zbekiston  Respublikasining  Budjet  tizimi  Budjetlarini 

shakllantirish,  tuzish,  ko’rib  chiqish,  qabul  qilish,  tasdiqlash,  ijro  etish,  davlat 

tomonidan  mablag’  jalb  qilish  va  Budjet  to’g’risidagi  qonun  hujjatlari  ijrosini 

nazorat qilish sohasidagi munosabatlarni tartibga soladi. 

---

 

 

31 

      

 

Budjet  tizimini  boshqarishda  yuqori  va  quyi  Budjetlar  o‘rtasidagi 

munosabatlarni  tashkil  qilish  va  tartibga  solish  muhim  ahamiyatga  ega.  Bu 

munosabatlarni  qonun  bilan  tartibga  solish  maqadida  Budjet  kodeksida 

daromadlarni  Budjet  tizimi  bo‘g‘inlari  o‘rtasida  qayta  taqsimlash  yo‘llari,  qaysi 

daromadlarni  qaysi  Budjet  bo‘g‘iniga  tushishi,  qaysi  xarajatlar  qaysi  Budjetdan 

amalga oshirilishi belgilab berildi.  

Mazkur  paragrafda  bayon  etilgan  fikrlarni  umumlashtirgan  holda  shuni 

ta’kidlash  lozimki,  Budjetlararo  munosabatlarni  amalga  oshirishning  qonuniy-

huquqiy asoslarini quyidagilar tashkil qiladi: 

• O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi; 

• O‘zbekiston Respublikasi Budjet kodeksi; 

• “O‘zbekiston Respublikasi Soliq Kodeksi”; 

• O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining har moliyaviy yil uchun qabul 

qilinadigan “O‘zbekiston Respublikasining davlat Budjeti to‘g‘risida”gi Qonuni; 

•  O‘zbekiston  Respublikasi  Prezidentining  har  moliyaviy  yil  uchun  qabul 

qilinadigan  “O‘zbekiston  Respublikasi  asosiy  makroiqtisodiy  ko‘rsatkichlari  va 

davlat Budjeti parametrlari to‘g‘risida”gi Qarori; 

• Boshqa qonuniy-huquqiy xujjatlar. 

 

Budjet  tizimidagi  islohotlarni  yanada  chuqurlashtirishda  mamlakatda  olib 

borilayotgan  islohotlar  mexanizmlarining  samara  berayotgan  jihatlaridan  keng  va 

unumli  foydalanish  muhim  ahamiyat  kasb  etadi.  Ma’lumki,  bozor  munosabatlari 

sharoitida  Budjet  tizimida  davlat  Budjetidan  samarali  foydalanish  milliy 

iqtisodiyotni  rivojlantirishga  ijobiy  ta’sir  etib,  mamlakatning  ijtimoiy-iqtisodiy 

rivojlanish  barqarorligini  ta’minlaydi.  Bir  qator  xorijiy  mamlakatlarning  Budjet 

ijrosidagi 

natijalarni 

boshqarish 

tamoyillariga 

asoslanib 

natijaviylikka 

---

 

 

32 

      

 

yo‘naltirilgan  Budjetlashtirishni  amalga  oshirish  bugungi  kunda  o‘z  samarasini 

bermoqda.