O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi toshkent moliya instituti

 

3-rasm.  Budjetnoma 

Budjetnoma

 

mamlakatni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirishning o’tgan yilgi asosiy 

yakunlari va mamlakatni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirishning joriy 

yilgi yakunlarining prognoz bahosini

 

Davlat budjetining va davlat maqsadli jamg’armalari budjetlarining 

loyihasini ishlab chiqishda foydalanilgan asosiy makroiqtisodiy 

ko’rsatkichlar prognozini

 

Davlat budjeti va davlat maqsadli jamg’armalari budjetlari joriy 

yildagi ijrosining prognoz bahosini

 

soliq va budjet siyosatining asosiy yo’nalishlari loyihasini

 

o’z ichiga oladi

 

Davlat budjetining va davlat maqsadli jamg’armalari budjetlarining 

loyihasini loyihasini

 

davlat qarzining holati to’g’risidagi ma’lumotlarni

 

soliq va budjet siyosatining asosiy yo’nalishlari, O’zbekiston 

Respublikasi Davlat budjetining va davlat maqsadli jamg’armalari 

budjetlarining loyihasiga doir tushuntirish xatini

 

---

 

 

101 

      

 

 

Budjetnoma: 

-

 

O’zbekiston  Respublikasi  Moliya  vazirligi  tomonidan  O’zbekiston 

Respublikasi  Vazirlar  Mahkamasiga  —  joriy  yilning  15  sentyabriga  qadar 

kiritiladi; 

-

 

O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan O’zbekiston 

Respublikasi  Hisob  palatasiga  xulosa  taqdim  etishi  uchun  —  joriy  yilning  20 

sentyabriga  qadar  kiritiladi.  O’zbekiston  Respublikasi  Hisob  palatasi 

O’zbekiston  Respublikasi  Vazirlar  Mahkamasiga  Davlat  budjeti  va  davlat 

maqsadli  jamg’armalari  budjetlari,  shuningdek  soliq  va  budjet  siyosatining 

asosiy  yo’nalishlari  loyihalari  bo’yicha  ikki  haftalik  muddatda  xulosa  taqdim 

etadi; 

-

 

O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan O’zbekiston 

Respublikasi  Oliy  Majlisining  palatalariga  —  O’zbekiston  Respublikasi  Hisob 

palatasining xulosasi bilan joriy yilning 15 oktyabridan kechiktirmay kiritiladi. 

Davlat  budjetining  loyihasini  tuzish  (yaratish,  ishlab  chiqish)  bo’yicha 

ishlar    yangi  budjet  yilining  boshlanishidan  ancha  oldin,  masalan,    GFRda  –  6 

oy, Yaponiyada – 8 oy, Frantsiyada – 14 oy, AQShda – 18 oy, O’zbekistonda – 

7  oy  oldin  boshlanadi.  Uning  loyihasini  tuzish  ijroiya  hokimiyat  organlari, 

odatda, Moliya vazirligi (G’aznachilik) tomonidan amalga oshiriladi.  

Ba’zi bir mamlakatlarda budjet loyihasini tuzish davlat ijroiya hokimiyati 

boshlig’i  (rahbari)ning    kelgusi  yilga  mo’ljal-langan  ijtimoiy-iqtisodiy 

siyosatining  umumiy  yo’nalishlari  muammolari  bo’yicha  chiqishidan 

(ma’ruzasidan)  boshlanadi.  Masalan,  AQShda  prezident  amerika  xalqiga 

Budjetnoma bilan murojaat qilib, unda moliya-pul siyosatining asosiy vazifalari, 

kelgusi  budjet  yili  va    navbatdagi  to’rt  yil  uchun  federal  budjet  daromad  va 

xarajatlarining hukumat bahosi shakllantiriladi. 

Budjetni  loyihalashtirish  (tayyorlash)  jarayonini  jonglyorlik  harakatiga 

---

 

 

102 

      

 

o’xshatish mumkin. Jongler havoga bir necha sharlarni otgani kabi, bu erda ham 

ayrim institutlar, budjet idoralari, ijro etuvchi hokimiyat rahbarlari va boshqalar 

tomonidan  sharlar  havoga  otiladi  va  hayratlanarli  jihati  shundaki,  bir  necha 

yillar davomida bu sharlar pastga qulamaydi. Aksincha, taklif etilayotgan budjet 

o’z  vaqtida  soliqqa  tortish  va  sarf  tashabbuslarining  boshni  og’diruvchi 

assortimentdan ajralib chiqadi.  

Budjet  tizimida  budjetni  loyihalashtirish  jarayoni  idoralar  tomonidan 

so’rovlar  tayyorlash  va  ushbu  so’rovlarni  jamlashni  o’z  ichiga  oladi;  biroq 

jarayon shu bilan o’z nihoyasiga etadi deb bo’lmaydi. Aslida, so’rov tayyorlash 

jarayoni  unchalik  qiyin  vazifa  bo’lmasdan,  balki  daromad  va  harajatlarning 

tavsiya  etilayotgan  darajasi  borasida  qaror  qabul  qilish  haqiqatda  murakkab 

vazifa  hisoblanadi.  Soliqlarni  oshirish  kerakmi  yoki  yo’q?  Qaysi  dasturlarni 

kengaytirish  va  qaysilarini  esa  qisqartirish  lozim?  Budjetni  loyihalashtirish 

jarayonlari  markazlashtirilmagan  ijro  etuvchi  budjet  tizimlarida  aynan  shu 

muammolar  dolzarb  hisoblanadi.  Fuqarolarning  xizmatlarni  kengaytirish  va 

soliqlarni qisqartirish ehtimoliga bo’lgan ehtiyojlarini baholash, hamda mazkur 

ehtiyojlarni  muvozanatlashtirish  uchun  iqtisodiy  paket  ishlab  chiqish  vazifasi 

qonunchilik  qo’mitasi  yoki  qonun  chiqaruvchi  va  ijro  etuvchi  organlardan 

tashkil etilgan guruh zimmasiga yuklatilishi mumkin [7].