Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi toshkent



Download 12,22 Mb.
bet9/395
Sana31.12.2021
Hajmi12,22 Mb.
#251964
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   395
Bog'liq
MIKROIQTISODIYOT. MAKROIQTISODIYOT (2)

Raqobat nima?


Muzqaymoq savdosi, iqtisodiyotdagi koʻpchilik bozorlarga oʻxshab, yuqori raqobat qobiliyatiga ega. Har bir xaridor bir necha sotuvchilar ichidan tanlash mumkinligini biladi va har bir sotuvchi uning mahsuloti boshqa sotuvchilarning mahsulotlari bilan bir xilligini anglaydi.




4 Ushbu bob G. Menkyuning “Mikroiqtisodiyot tamoyillari” (N. Gregory Mankiw “Principles of Microeconomics” 7 e.) kitobining IV bobi asosida tayyorlangan. 65-88 bet

Natijada, har bir muzqaymoq narxi va soni birgina xaridor yoki sotuvchi bilan aniqlanmaydi. Aksincha, har bir muzqaymoq narxi va soni barcha sotuvchilar va xaridorlarning oʻzaro ta’siri bilan aniqlanadi.

Iqtisodchilar raqobatdosh bozor iborasini oʻzida koʻplab sotuvchi va xaridorlarni jamlagan bozorni tavsif etish uchun ishlatadilar. Har bir sotuvchining narx bilan nazorat qilishi cheklangan, chunki boshqa sotuvchilar ham shunga oʻxshash boʻlgan mahsulot bilan savdo qilishadi. Sotuvchida narxni pasaytirishga asosli sabab yoʻq, ammo u kishi narxni birdan koʻtarsa, xaridorlar mahsulotni boshqa joyda xarid qiladilar. Taqqoslab aytganda, biron-bir xaridor narxga oʻz ta’sirini koʻrsata olmaydi, chunki ulardan har biri arzimas sonda mahsulotni xarid qiladi.

Bu bobda biz shartli ravishda barcha bozorlarni raqobatdosh deb hisoblaymiz. Bu yuqori shaklga erishish uchun bozor ikkita xususiyatga ega boʻlishi kerak: 1) savdoga taklif qilingan mahsulotlar bir xil boʻlishi shart; 2) sotuvchi va xaridorlarni soni shunchalik koʻp boʻlishi kerakki, ular narxga hech qanday ta’sir koʻrsatishlari kerak emas. Har bir sotuvchi va xaridor mutlaqo raqobatdosh bozor oʻrnatgan narxni qabul qilishga majbur boʻlgani uchun, ular narxga oʻz ta’sirini koʻrsatmaydigan, iqtisodiyot subyektlari deb koʻriladi. Bozor narxiga xaridorlar xohlagan narsasini sotib oladilar, sotuvchilar esa xohlagan narsasini sotadilar.

Ba’zi bir bozorlarni mutlaqo raqobatdosh deb hisoblash maqsadga muvofiqdir. Masalan, bozorda minglab bugʻdoy sotuvchilari va uning minglab xaridorlari mavjud. Ular jiddiy ravishda narxga oʻz ta’sirini koʻrsatmasligini hisobga olgan holda, bozorning har bir ishtirokchisi narxni qanday boʻlsa shundayligicha qabul qilishga majbur.

Ammo, barcha tovar va xizmatlar ham raqobatdosh bozor sharoitda sotilmaydi. Ba’zi bozorlarda faqat bitta sotuvchi mavjud va u narxni aniqlaydi. Bunday sotuvchi monopolist deb nomlanadi. Misol uchun, sizning mahalliy kabel telekompaniyasi monopolist boʻlishi mumkin. Sizning shahringizda istiqomat qiluvchilar shu xizmatni taqdim qiladigan faqat bitta kabel telekompaniyasi mavjud boʻlgani uchun uni

tanlashlari mumkin. Lekin boshqa bozorlar mutlaqo raqobatdosh bozor va monopoliya orasida joylashgan.

Dunyo bozorlari koʻp koʻrinishga ega boʻlganiga qaramay, barcha bozorlarni mutlaqo raqobatdosh bozor deb hisoblash qulay soddalashtirishdir. Mutlaqo raqobatdosh bozorni tahlil qilish osondir, chunki uning har bir ishtirokchisi bozor sharoitida narxni qanday shakllantirsa, shunday qabul qiladi. Shuni aytib oʻtish lozimki, har bir bozorni qaysidir ma’noda raqobatdosh deb hisoblasa boʻladi, shu yoʻlda biz mutlaqo raqobat sharoitida talab va taklifni oʻrganishdan kelib chiqqan xulosalarni murakkabroq bozorlarga ham qoʻllashimiz mumkin.




    1. Download 12,22 Mb.

      Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   395




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish