O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat sharqshunoslik instituti

1. 

Iste’molchilar xatti-xarakatining tahlili 

Iste’molchi  -  bozor  mexanizmining  asosiy  sub’ektlaridan  biri  bo‘lib  uning 

bozordagi  iqtisodiy  ahamiyati  va  roli  juda  muhim  hisoblanadi.  Aynan 

iste’molchilarning  u  yoki  bu  tovarni  sotib  olishiga  bo‘lgan  talabi  bozor  talabini 

keltirib  chiqaradi,  narxlar  muvozanatini,  real  sotuv  xajmini  belgilab  beradi. 

Bozorga  chiqishda  iste’molchi  o‘z  oldiga  yagona  bir  maqsadni  ya’ni,  maksimal 

ravishda o‘z ehtiyojlarini qondirish va bu iste’moldan yuqori naflilikka erishishni 

ko‘zda  tutadi.  Iste’molchi  ishlab  chiqaruvchi  kabi  o‘z  tanlovida  absolyut  erkin 

emas.  U  nafaqat  o‘z  hoxish  istagiga,  shuningdek  daromadiga  qarab  xaridlarni 

amalga oshiradi.  

---

Iste’molchilarning  xatti-xarakatini  uch  bosqichda  ko‘rib  chiqish  maqsadga 

muvofiqdir.  Birinchi  bosqichda  iste’moldagi  afzallik  o‘rganiladi.  Bunda 

iste’molchi  bir  tovarni  boshqasidan  ortiq  ko‘rishi  mezonlarini  aniqlash  mumkin. 

Ikkinchi  bosqichda  iste’molchilar  byudjetining  chegaralanishiga,  ya’ni  iste’mol 

tovarlarini  xarid  etishda  chegarali  daromadga  duch  kelishlari  ko‘rib  chiqiladi. 

Iste’molchilar  daromadi  turli  tovarlar  narxiga  qarab  ularga  ma’lum  chegarali 

to‘plamdagi tovarlar sotib olish imkonini beradi.  Uchinchi  bosqichda  iste’molchi 

nimani afzal ko‘rishini byudjetning chegaralanishi bilan birga qo‘shib iste’molchi 

tanlovi aniqlanadi.