O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti magistratura bo’limi qo’l yozma huquqida

Korrelyatsion-regression tahlilga kiritilgan omillar qiymatlari 
 
Yillar 
x
1 
x
2
 
x
3
 
x
4
 
x
5
 
x
6
 
y 
2004 
295,3 
16 
30 025 660,0  26 600 452,0 
2 560,0  12 505,5 
8 456,2 
2005 
367,9 
16 
32 880 200,0  28 215 400,0 
2 890,0  13 598,7 
9 006,3 
2006 
489,1 
16 
36 254 820,0  31 156 880,0 
3 090,0  14 980,9 
9 450,5 
2007 
621,2 
14 
38 255 015,0  33 550 400,0 
3 569,0  15 875,2 
9 880,2 
2008 
838,5 
14 
40 258 700,0  35 800 026,0 
4 215,0  16 020,6  10 564,2 
2009  1060,7  14 
49 256 860,0  38 256 900,0 
4 890,0  16 900,7  10 985,3 
2010  1405,5  14 
53 596 700,0  42 501 000,0 
5 450,0  17 899,7  11 348,7 
2011  1730,2  12 
24 479 000,0 
792 100,0 
6 730,0  25 650,0  14 911,7 
2012  2601,9  12 
40 671 500,0 
1 450 600,0  15 886,2  28 277,6  14 710,5 
2013  3166,5  12 
45 860,8 
31 217,7  41 963,5  18 496,0 
74,5 
2014  3489,5  10 
36 818,0 
37 323,5  52 935,0  19 701,5 
149,1 
  
Omillar bog’liqligining ekonometrik modelini aniqlash uchun ko’p omilli 
korelyatsion-regression tahlil usulidan foydalaniladi. Ishda samaradorlik 
ko’rsatkichlarini tahlil qilish uchun quyidagi ekonometrik modellardan (ko’p 
omilli regressiya tenglamalardan) foydalanildi: 
           
1)
i
m
i
i
х
y
∑
=
+
=
1
0
β
β
    
(1) Chiziqli model ; 
 
2)
∑
=
+
=
m
i
i
i
x
y
1
0
ln
β
β
 
 
(2) Logorifmik model;  
 
3)
∑
=
+
=
m
i
i
i
x
y
1
0
β
β
   
 
(3) Giperbolik  model;  
 

---

103 
4)   
∏
=
=
m
i
i
i
x
y
1
0
β
β
   
 
 (4) Ko’rsatkichli model. 
Bunda, 
β
0
 – ozod had;  
y – shirkat sof foydasi  ko’rsatkichisi;  
x
i
 – shirkat sof foydasiga ta’sir etuvchi omillar; 
β
i
  – ko’p omilli model parametrlari; (i= 1,2,3....m); 
m – tanlangan omillar soni. 
Berilgan y = f (x
1
, x
2
, .... , x
n
) bog’liqlikni topish zarur. Ushbu bog’liqlikni 
aniqlashda eng kichik kvadratlar usulidan foydalanamiz.  
26-jadval 
Ko’p omilli regression tahlilda foydalanilgan belgilar  
№ 
Nomi 
Ifodalanishi 
1 
Konstanta, ozod had 
β
0
 
2 
Ko’p omilli korrelyatsiya 
koeffitsienti 
R
2
 
3 
Ko’p omilli regressiya 
tenglamasining noma’lum 
parametrlari 
Β
1
, β
2
,... β
k
 
4 
Baholashning standart xatosi 
Qiymati qancha kichik bo’lsa model 
shuncha ahamiyatli hisoblanadi 
5 
Determinatsiya koeffitsienti 
Qiymati qanchalik 1 sonida yaqin 
model adekvat hisoblanadi 
6 
F – Fisher koeffitsienti 
F
haq
 > F
tabl
 bo’lsa determinatsiya 
koeffitsienti ahamiyatli hisoblanadi 
7 
P-qiymat 
(“nolli” gipotezaning 
ahamiyatliligini ko’rsatuvchi mezon) 
0,05 dan kichik ko’rsatkich tegishli 
model ahamiyatli hisoblanadi 
 
Ko’p  omilli  korrelyatsion  bog’lanishning  xususiyati  shundaki,  uning 
regressiya tenglamasida bir necha muhim va mohiyatli omillar ishtirok etadi. Bu 
omillardan  eng  mohiyatlisini  to’g’ri  tanlash  va  ularni  regressiya  tenglamasiga 
kiritish katta ahamiyatga egadir. Omillarni tanlash va sifat jihatdan nazariy tahlil 
qilishga  asoslanadi  va  uch  bosqichda  o’tkaziladi.  Birinchi  bosqichda  (dastlabki 
tahlilda) omillar hech qanday shart qo’yilmasdan tanlanadi. Ikkinchi bosqichda 

---

104 
ular  juft  korrelyatsiya  koeffitsentlaridan  foydalangan  holda  tahlil  qilinadi. 
Buning  uchun  belgilar  y