O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat sharqshunoslik instituti falsafa kafedrasi

Aflotun ta’limoti: negizlari va ta’siri 
 
 
Ta’limoti:   Aflotun o‘z sistemasida narsalar dunyosi, g‘oyalar dunyosi bor 
deydi. Narsalar dunyosi o‘tkinchi, vaqtincha, ko‘rimsiz, ammo g‘oyalar dunyosi 
doimiy,  o‘zgarmas,  chin  go‘zal  dunyo  deb  hisoblagan.  Uning  fikricha,  narsalar 
g‘oyalar dunyosining soyasi, xira namoyon bo‘lishidir (2-ilova). 
2-ilova 
G‘oyalar piramidasi 

---

85 
 
Ezgu 
Yagonalik
 
Aflotun  «Davlat»  asarining  VII  kitobida  bu  haqida  shunday  bir  taqqoslash 
orqali  o‘z  nuqtai  nazarini  bayon  qiladi.  Qorong‘u  g‘or,  u  g‘orda  kishanlangan 
mahkum kishilar  yotishibdi, ular  hech qaysi  tomonga aylana olmaydilar, shu holda 
g‘orning  kichik  bir  tuynugidan  tushgan  so‘nar-so‘nmas  yorug‘likdan  ushbu  tuynuk 
yonidan  qo‘lida  narsalari  bilan  o‘tayotgan  shaxslarning  soyasinigina  kuzatadilar, 
ammo ko‘rinayotganlar kimlar ekanligini, ularning qo‘lida nimalar borligini aslo bila 
olmaydilar. Xuddi shunday bu dunyo, ya’ni narsalar dunyosi g‘oyalar dunyosining, 
ya’ni  toza,  pok,  doimiy,  abadiy  go‘zal  dunyoning  so‘nib-so‘nmas,  xira  soyasidir, 
deydi Aflotun. 
Aflotun  jonni  tanadan  mustaqil  mavjud,  alohida  o‘lmas  ruhiy,  ilohiy 
hisoblaydi. Jonlar dunyosi  g‘oyalar dunyosiga  yaqin, shuning  uchun  ular  ushbu 
pok, toza, abadiy, go‘zal dunyodan ta’sirlanib, huzur qiladilar, biroq vaqti bilan 
ular-jonlar, narsalar dunyosiga, masalan, insonlar tanasiga kelib kiradilar hamda 
kishilar  tanasida  bo‘lganlarida  ular  g‘oyalar  dunyosi  ko‘lankasi,  soyasi  bo‘lgan 
narsalar dunyosini ko‘rib avvalgi  ko‘rgan, huzurlanganlarini eslay boshlaydilar, 
shu ravishda eslash – «xotirlash», ya’ni bilish hosil bo‘ladi, deydi Aflotun. 
Aflotun  jonni  ruhiy,  ilohiy,  doimiy,  abadiy  o‘lmas  deydi.  U  inson 
o‘lgandan  keyin  jon  ham  o‘sha  yulduzlar  dunyosiga  qaytib,  go‘zal  g‘oyalar 
dunyosidan  ta’sirlanishi  mumkin  yoki  o‘lgan  odam  tirikligida  narsalar 
dunyosiga  berilib  dinni,  xudoga  ibodatni  buzgan  bo‘lsa,  uning  joni  yulduzlar 
olamiga  qaytmaydi,  jazolanib  hayvondan-hayvonga  o‘tib  azobda  bo‘ladi,  deydi 
Aflotun.