O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat sharqshunoslik instituti falsafa kafedrasi



Download 1,3 Mb.
Pdf ko'rish
bet119/139
Sana30.12.2021
Hajmi1,3 Mb.
#87431
1   ...   115   116   117   118   119   120   121   122   ...   139
Bog'liq
O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi t

me’yor  –  go‘zallikning  asosidir.  Ortiqchalik  va  kamu-ko‘stlik  menga 
noma’quldir», degan g‘oyani ilgari surgan. 
Faylasufning  axloqiy  qarashlari  siyosiy  qarashlari  bilan  chambarchas 
bog‘liqdir.  Yaxshi  boshqarilayotgan  davlat  buyuk  qo‘rg‘ondir.  Davlat 
manfaatlari,  qolgan  barcha  narsalardan  ustun  turmog‘i  lozim.  Davlat  yaxshi 
boshqarilishi  uchun  g‘amxo‘rlik  qilish  kerak.  Hayotning  maqsadi,  deydi 
Demokrit,  ruhning  yaxshi  joylashishidir.  Bu  maqsad  yosh-qariga  barobardir, 
farovonlik va zulm haqidagi tushuncha ob’ektiv va barcha kishilar uchun birdir. 
«Bir  kishiga  bir  narsa  yoqimli  bo‘lsa,  ikkinchi  kishiga  ikkinchi  narsa  yoqimli 
bo‘ladi,  biroq  barcha  kishilar  uchun  yoqimli  va  farovon,  haqiqat  bittadir». 
«Rohat  –  bu  yuzaga  keltiruvchi  foyda  alomatidir,  rohatsizlik-ziyonlikdir»,  - 
deydi  Demokrit.  Me’yor,-  deydi  faylasuf,  -  axloqni  tabiatning  insonga  in’om 
etgan kuch va qobiliyatiga mos kelishidir. Ruhning yaxshi joylanishi baxt bilan 
aynan  bir  narsa  emas,  balki  jonning  hech  narsadan  qo‘rqmay  osoyishta  va 
xotirjam  yashashidir.  «Evtyumaga»  inson  o‘z  rohatini  o‘tkinchi  narsa  bilan 
bog‘lamagan  taqdirdagina  erishishi  mumkin.  Demokritning  axloqiy  ta’limotida 
insonning  ma’naviy  axloqini  harakatlantiruvchi  kuch  aqldir.  Aql  bilan  yo‘l 
tutgan  inson  baxtga  erishishi  mumkin,  noto‘g‘ri  harakat  baxtsizlik  keltirishi 
mumkin.  Insonning  barcha  axmoqona,  xato  xatti-harakatlarini  ilmsizlikdan  deb 
biladi.  Insonni  na  jismoniy  kuch  va  na  boylik  baxtli  qiladi.  Insonni  faqat  haqi-
qatni bilish va ko‘p qirrali donolik baxtli qiladi. Donolik uchta hosil keltiradi. 1. 
Yaxshi  fikrlash.  2.  Yaxshi  so‘zlash.  3.  Yaxshi  harakat  qilish.  Birinchisi  ruhiy 
tetiklikni  ta’minlaydi.  Yaxshi  fikrlash,  demak,  narsalar  haqida  to‘g‘ri  hukm 
chiqarishdir.  Ikkinchisi  samimiylik,  haqqoniylikdan  iborat  «so‘z  ishning 
g‘oyasidir». Uchinchisi donishmandlik bilan va ezgulikni keltiradi. «Kishi ezgu 
ish  to‘g‘risida  chiroyli  gapirish  o‘rniga,  ezgu  ishlarga  va  xatti-harakatlarga 
intilishi kerak. Natijada donishmand sahovatli kishiga aylanadi, aksi esa chuqur, 
nodonlik  mevasidir».  Evdemonizm  Demokritning  ma’naviy  tizimini  aniqlovchi 
tamoyildir, ya’ni kishilar o‘z ehtiyojlarini mo‘’tadil qilishlaridir. Me’yor hissi, - 
deydi  Demokrit,  -  ezgu  va  baxtli  hayot  uchun  zarurdir.  Barcha  go‘zallik 
o‘rtachalikdadir. 
Demokritning  axloqiy  qarashlari  tarixan  cheklangan.  Masalan,  uning 
qullarga  munosabati  salbiy  bo‘lgan.  Qullar,  uning  fikricha,  u  ilgari  surgan 
axloqiy  normalardan  mahrumdir.  Uning  axloqiy  normalari  jamiyatning  erkin 
kishilarigagina taalluqlidir. Qul esa jonli quroldir.  
Uning  fikricha,  o‘z  dushmani  oldida  kuchli  bo‘lgan  kishi  kuchli 
hisoblanmaydi, balki o‘z xohishlarini tiya oladigan kishigina kuchlidir. Shunday 
kishilar  borki,  shahar  ustidan  hukmronlik  qiladi,  lekin  ayollari  oldida  qulga 


82 
 
o‘xshab ta’zim qiladilar. Demokritning axloqiy qarashlari o‘z davridagi ijtimoiy, 
ma’naviy munosabatlarning umumlashmasidir. 
Demokritning  merosida  insonni  har  tomonlama  kamol  toptirish,  unda 
insonparvarlik,  vatanparvarlik  tuyg‘ularini  shakllantirish,  odob-axloq,  e’tiqod, 
vijdon  va  boshqa  olijanob  insoniy  fazilatlarni  shakllantirishga  oid  qimmatbaho 
fikrlar  mavjuddir.  Ularning  ba’zilari  hozirgi  kunda  ham  o‘z  ahamiyatini 
yo‘qotmagan. 
 
 

Download 1,3 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   115   116   117   118   119   120   121   122   ...   139




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish