O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi toshkent davlat sharqshunoslik instituti «Xorijiy mamlakatlar iqtisodiyoti va mamlakatshunoslik»

Eksporthajmi 

1990 

1998 

2004 

2009 

2013 

Neft hom 

ashyosining MDH 

doirasidan 

tashqariga eksporti 

209.0 

347.8 

296.2 

405.4 

310.1 

Neft 

mahsulotlarining 

MDH doirasidan 

tashqariga eksporti 

53.5 

63.3 

68.6 

143.0 

89.7 

Neft hom 

ashyosining MDH 

ichidagi eksporti 

26.1 

24.6 

20.6 

7.9  

6.1  

Neft 

mahsulotlarining 

MDH ichidagi 

eksporti 

3.0 

8.8  

9.0  

10.2  

12.6 

---

BungaasosiysababmalakatgaimportqilinuvchiQozog`istonvaRossiyaneftmahsulotla

riBelorussiyadaqazibolinuvchineftmahsulotlarigaqaragandaarzonhisoblanadi. 

ChunkiBelorusneftzahiralarinoqulaymanzilgohlardajoylashganvauniyuzagachiqaris

hvakeraklijoygayetkazishko`pchiqimtalabetadi. 

Belorussiyaneftmarkasideyarliko`pchilikMDHmamlakatlaridagikabi 

―Дружба‖ 

(do`stlik) 

hisoblanadivausifatibo`yichaBrentvaArabianeftmarkalaridankeyinjahondasifatibo`

yichauchinchio`rindaturadi. 

―Дружба‖ 

markalineftningo`zigaxoshususiyati, 

ungaBrentneftidanfarqlio`laroq, 

tashqibosimkamta`sirko`rsatadi, 

ammosmolalashuvjarayonitezroqkechganibois, 

undansifatipastroqdir.  

BelorussiyaneftiningasosiyharidoriUkrainahisoblanadi.

39

  

So`nggiyillardaOPECtizimigakiruvchineftekportyorlarivaiste`molchilario`rtasi

dagiba`zimoliyaviykelishmovchiliklar, 

Meksikako`rfazivaKaribdengizidasodirbo`lgannefttenkerlariningavariyagauchrashi

oqibatidajahonhamjamiyatiyanao`ze`tiborinineftsavdosiningan`anaviyusuli- 

quvurlarorqalitashibo`tishgae`tiborqaratishmoqda.  To`gri,  ushbu  neft  ―transport‖ 

suv  kemalari  va  tankerlardan  farqli  o`laroq  murakkab,  qurish  uchun  ko`p  yilni 

talab etadigan, asosiysi qimmat va qaysidir jihatda cheklangan imkoniyatlarga ega 

bo`lsa-da,  u  xavfsizlik  jihatdan  ancha  ustun  hisoblanadi.  Neft  quvurlari  orqali 

tankerlarga  nisbatan  kattaroq  hajmda  neft  yetkazib  berish  mumkin.Ammo 

quvurlarni  faqatgina  bir  mintaqa  yoki  geografik  jihatdan  qo`shni  hududlarda 

o`tkazish  mumkin,  mintaqalararo  quvurlar  yotqizish  mushkul  ish.  Misol  uchun 

Janubiy  Amerika  va  MDHni  birlashtiuvchi  neft  quvuri  amalga  oshirib 

bo`lmaydigan  ish  hisoblanadi.  Shu  bois,  ham  MDHning  jahon  neft  bozoridagi 

ulushi cheklanganligicha qolmoqda. 

Ammo, 

shungaqaramasdan, 

MDHo`zmavjudsalohiyatidansamaralivapragmatikravishdafoydalansa, 

yangiimkoniyatlareshiginiochganbo`ladi. 

Xususan, 

                                                           

39

Belorussiyaneftsanoatigadoirma`lumotlarquyidagimanbadanolindi: www.ved.gov.ru//Belorussiya-neftyanaya-

promishlennost//obshei-svedeniya

 

---

2014Parijshahridao`tkazilganIXXalqaroNeftvaGazSammitida 

2020 

yilgakelib, 

MDHmamlakatlariningjahonbozoriganefteksportihajmi 

1,5barobaroshishibashoratqilindi.

40

 

UmumanolgandaneftsanoatiningMDHdarivojlanishibufaqatneftqazibolishvaek

sport-importhajmigabog`liqhodisaemas. 

Neftsanoatinirivojlantirishuchunharqandaymamlakatavvaloo`zilmiysalohiyatini, 

kadrlartizimini, 

logistikavatransportsohasini, 

hududlarinfratuzilmalarinirivojlantirishikerakbo`ladi. 

Bundayo`zgarishlaresao`znavbatidamamlakatningiqtisodiy-

ijtimoiysalohiyatioshishiga, yashashdarajasiningyaxshilanishigaolibkeladi. 

Ammo, 

iqtisodiyotningko`pjihatdansiyosatbilanbog`liqligixalqaroneftbozoridabo`lganikabi

MDHdagineftsavdosigahamta`sirko`rsatmayqolmaydi. 

MintaqadagiRossiyagegemoniyasineftsanoatisohasidahamkuzatilmoqda.Bunafaqat

Rossiyzahiralariningvauningiqtisodiysalohiyatibilanbog`liq. 

RossiyaishtirokisizneftsavdosivaboshqastrategikloyihalardeyarlidoimRossiyaninga

ralashuvibilantugamoqda. 

Buningasosiysababi, 

neft-

busiyosiyrichag.Birso`zbilanaytganda, 

MDHko`pginadavlatlarineftbozorigachiqishuchunRossiyabosimibilankurashishigat

o`g`rikelmoqda. 

Fikrimizcha, 

mintaqaningjahonneftbozoridagiishtirokinioshishiuchunMDHdoirasidaxolistenghu

quqlimunosabatlaro`rnatilishizarur.