O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi тоshkent arxitektura qurilish instituti qurilishni boshqarish fakulteti

2.2. Navoiy viloyati qurilishda tanlov savdolari va narxlarni  shakllantirish 

hududiy  konsalting  markazining  moliyaviy  natijalari    va  moliyaviy  holati 

tahlili. 

 

           Bozor  iqtisodiyoti  sharoitida  har  bir  xo’jalik  yurituvchi  subyektning 

oldiga qo’ygan asosiy maqsadi bu foyda olishdir.  Moliyaviy natijalari to’g’risidagi 

hisobot va uni to’ldirish tartibi O’zbekiston Respublikasi Moliya Vazirligining 2002 

yil 27 dekabrdagi 140-sonli Yo’riqnomasi asosida belgilanadi.  

           Har  bir  korxonaning  ish  sharoitini  hisobga  olib  iqtisodiy  qonunlarning 

barcha  talablarini  nazorat  qilishda  shuningdek  yangi  imkoniyatlar  topish,  xo’jalik 

rentabelligini oshirib borish yo’llarini aniqlashda moliyaviy tahlil muhim ahamiyat 

kasb etadi. Moliyaviy tahlilning asosiy vazifasi xo’jalik iqtisodiyotini o’rganish, uni 

yanada rivojlantirish, takomollashtirish, yo’l qo’yilgan kamchiliklarining sabablarini 

o’rganish  hamda  uni  imkoniyatlarini  boricha  tugatishga  yordam  berishdan  iborat. 

Moilyaviy tahlilning maqsadi hisobot ma’lumotlari orqali korxona xo’jalik faoliyati 

o’tgan  davrda  tahlil  qilinayotgan  vaqtda  erishilgan  va  kelgusida  erishiladigan 

moliyaviy natijalar hamda moliyaviy holatga har tomonlama baho berishdan iborat.  

Moliyaviy tahlilning asosiy shakllari quyidagilar: 

---

 

58 

            1. Gorizontal tahlil;  

            2. Vertikal tahlil; 

            3. Dinamik tahlil; 

            4. Nisbiy ko’rsatkichlar tahlili; 

            5. Makon tahlil. 

Moliyaviy tahlil usullari: 

            a)An’anaviy-  taqqoslash,  guruhlash,  zanjirli  almashtirish,  miqdor, 

integrallash, indeks ; 

            b) Matematik-bu usulda kompyuter orqali hisob-kitob qilinadi. 

Tahlilda  eng  ko’p  qo’llaniladigan  usul  taqqoslash  usulidir.  Bunda  bir  necha 

ko’rsatkichlardan 

foydalaniladi. 

Jumladan, 

haqiqatda 

erishilgan 

bilan 

majburiyatlarni  taqqoslash.  Yillik  yoki  davriy  ma’lumotlar  bilan  taqqoslash. 

Shuningdek,  tuman,  viloyat  va  mamlakatlarning  o’rtacha  ma’lumotlari  bilan 

taqqoslash mumkin. Daromad va xarajatlarga bu tarkib turkumlanishi quyidagilarga 

imkon beradi: 

 

           - Ishlab chiqarish xarajatlarini boshqa xarajatlardan farqlash va korxona 

ishlab chiqarish faoliyati samaradorligiga baxo berish; 

            

           -  Moliyaviy  boshqaruv  yuzasidan  operatsion  xarajatlarni  boshqa 

xarajatlardan farqlash;  

            

           -  Korxona  tomonidan  olinadigan  daromadlarni  ularning  yuzaga  kelishi 

va shakllanishi bo’yicha aloxida tarkiblash. 

        

           Moliyaviy  xisobotlardagi  ma’lumotlarda  hech  qachon  bir  turkum 

axborot  foydalanuvchilar  foydasiga  ,  boshqa  turkum  zarari  xisobiga  aks  ettirishlar 

bo’lmasligi  talab  etiladi.  Mazkur  moliyaviy  xisobotlarni  tuzishdagi  betaraflik 

qoidasi  O’zbekiston  Respublikasining    “  Buxgalteriya  xisobi  to’g’risidagi  “ 

Qonunning 6 moddasida ham berib o’tilgan. 

---

 

59