Qanday turdagi boshqaruv – feedforward, concurrent yoki feedback – bu
holat uchun foydali bo’lishi munkin deb o’ylaysiz? Tanlovizdi tushuntirib bering.
2.
Nyuyorkning Janubiy qismidagi joylashgan Bankrotlik Sudida bankrotga uchragani
579
aytildi. Dunyodagi moliya bozorlarini sarosimaga solgan kuchli inqiroz va Buyuk
Inqiroz davridan beri eng yomon inqirozlari keltirib chiqishiga erk berdi. Afsuski, bu
Wall Street suratining tushishi birinchi marta emas, va buni Enron, WorldCom va
boshqa hikoyalardan ham ko`rishingiz mumkin. Bankrot bayonotida sud tayinlagan
ekspert Anton Valukas, Lehman rahbarlari va firmaning ouditori Ernst&Young lar
firmaning qulashiga olib kelgan hatti-harakatlari uchun tanqid ostiga olindilar. U
shunday dedi: “Lehman o`zining ichki risk chegaralaridan va boshqaruvidan takroriy
ravishda o`tib ketti, va uning boshqaruvidagi yomon qarorlar bankni inqirozga olib
keldi.” Keling bazi muammolarning ortidagi holatlarga bir nazar solaylik.
Lehmandagi asosiy muammolardan biri uning madaniyati va taqdirlash
strukturasi edi. Ishchilar tomonidan yo`l qo`yilgan ortiqcha risk ochiqchasiga maqtov
bilan aytilar va taqdirlanar edi. Shubhali kelishuvlar qurayotgan shaxslar “g`alaba
qozongan qahramon” sifatida olqishlanilar va munosabat bildirilanilar edi.Boshqa
tarafdan, qarorlarga nisbatan savol bildirganlarga nisbatan etibor qaratilmas yoki
inkor etilar edi. Misol uchun, 9 yil mobaynida Lehmanda umumiy kengash dotsenti
sifatida xizmat qilgan Olier Budde ijro etuvchi kompensatsiya uchun frimaning
davlat ishlarini tayyorlash uchun masul edi. Uni g`azablantirgan narsa firmaning
“qancha miqdordagi bosh boshqaruvchilarga maosh to`langanligining ataylab past
qilib ko`rsatilganligi edi,” Budde o`z boshliqlari bilan yillar mobaynida bu haqida
tortishib keldi, lekin bundan hech qanday foyda chiqmadi. O`sha paytda, u tibbiy
sug`urta xarajatlarini kamaytirishni taklif qilgan boshqa bugalteriya firmasiga soliq
masalasi bilan etiroz bildirdi va shunday dedi: “Mening ichki hissim aytyabdiki bu
shunchaki balansdan xarajatni olib tashlash uchun bazi qog`ozlani o`zgartirib qo`yish
xolos. Bu to`g`ri ishmas edi, va men ularga buni aytdim.” Biroq, Buddening
boshliqlari unga norozichilik bildirishdi va kelishuvni yaxshi deb topdilar.
Lehmandagi yana boshqa bir muammo firmaning bosh lidershipligi edi.
Valukasning bayonoti Lehmanning boshqaruvchilari ko`proq va yaxshiroq
bajarishlari kerakligini tanqid qilgan edi. U, boshqaruvchilar o`zlarining boshqaruv
ishlari bilan kompaniya’ning muammolarini yanada yomonlashtirganliklarini
ko`rsatdi (jiddiy (biroq ayblashga arzirli bo`lmagan) biznes qarorlaridan tortib to
sudlov ishini qo`zg`ashga asos bo`ladigan balans manipulatsiyasigacha). Valukas
“sobiq bosh ijrochi Richard Fuld Lemhanning tushunarsiz davomiy bayonotlarini
yaratgan sovuqqon (kamida)” bo`lganligini ta’kidlashda davom etdi. Bu bayonotlar
“Repo 105” deb nomlangan bugalteriya mexanizmining bir qismi edi. Lehman bu
mehanizmdan 50 milliard dollarlik nomaqbul kapitallarni ziyoniga sotish o`rniga
undan 2008-yilning birinchi va ikkinchi choraklarining so`ngida bu kapitallarni
o`zining balansidan chiqarib tashlash uchun foydalandi. Tekshiruvchining bayonoti
“Lehmanning global moliyaviy boshqaruvidan bo`lan e-maillarni o`z ichiga oladi va
Repo 105 operatsiyalari uchun yagona maqsad yoki sababni tasdiqlab balansdagi
qisqarish
bo`lgan
va
qo`shimchasiga
operatsiyalar
uchun
mohiyat
bo`lmagan.”Lehmanning auditori Repo 105 ning ishlatilishidan xabardor edi biroq,
uni davit qilmadi yoki savol ostiga qo`ymadi. Yetarli dalil ko`rsatdiki, Fuld uning
qo`llanilishini bilgan biroq, u har chorakdagi bayonotlarda bu haqida malumot
bermadi. Fuldning advokati aytdiki, “Janob Fuld bu operatsiyalarni nima ekanligini
580
bilmagan, tashkil yoki muzokara qilmagan, va bugalteriya yondashuvi haqida ogoh
bo`lmagan.” Ernst&Young ning vakili aytdiki, “Lehmanning bankrotga uchrashi
moliya bozorlaridagi misli ko`rilmagan salbiy hodisalar jamlanmalarining natijasi
edi.”
Do'stlaringiz bilan baham: 
