|
Mehnat jamoalarini boshqarish tizimi deganda korxonada band bo’lgan
kishilar salohiyatini rivojlantirish va undan samarali foydalanish, ularning normal
faoliyat ko’rsatishi uchun zaruriy shart-sharoit yaratish bo’yicha o’zaro bog’langan
iqtisodiy-tashkiliy va ijtimoiy tadbirlar tizimi tushuniladi. Tarkiban bu tizim
quyidagilarni o’z ichiga oladi (2-jadval):
2-jadval. Mehnat jamoalarini boshqarish tizimi
T/r
Tizim osti tizimlari
Boshqarish ob'ektlari
1. Ish sharoiti
- mehnatning ruhiy-fiziologik talablariga rioya qilish;
- mehnat ergonomikasi talablariga rioya qilish;
- mehnat muhofazasi va texnika xavfsizligini ta'minlash;
- tabiatni muhofaza qilish va hk.
2. Mehnat munosabatlari - shaxsiy va guruhlar munosabatlarini tahlil qilish va
muvofiqlashtirish;
- rahbarlar munosabatlarini tahlili qilish va muvofiqlashtirish;
- ishlab chiqarishdagi ixtiloflar, nizolar, asabbuzarliklarni
boshqarish;
- kasaba uyushmalari bilan o’zaro munosabatlarni boshqarish va hk.
3. Kadrlarni
hisobga
olish
va
rasmiylashtirish
- ishga qabul qilish, ishdan bo’shatish, bir joydan ikkinchi joyga
o’tishlarini rasmiylashtirish;
- kadrlar boshqaruv tizimini axborotlar bilan ta'minlash;
- kasbiy yo’nalishlarni aniqlash;
- bandlikni ta'minlash.
4. Xodimlarni
rejalashtirish
va
xodimlar marketingi
- xodimlarni boshqarish strategiyasini ishlab chiqish;
- kadrlar salohiyatini tahdlil qilish;
- mehnat bozorini o’rganish, xodimlarga bo’lgan ehtiyojni
512
rejalashtirish, reklamani uyushtirish;
- korxonani kadrlar bilan ta'minlovchi tashqi manbaalar bilan
aloqasini o’rnatish;
- vakant (bo’sh) joylarga nomzodlarni aniqlash va baholash;
- kadrlarni joriy baholab borish.
5. Kadrlarni
rivojlantirish
- kadrlarga iqtisodiy va texnikaviy bilimlar berish;
- qayta tayyorlash va malaka oshirish;
- zahiradagi kadrlar bilan ishlash;
- amal va martabani nazorat qilish va rejalashtirish;
- yangi xodimlarning kasbiy va ijtimoiy-psixologik ko’nikmalarini
ta'minlash
6. Mehnatni
rag’batlantirish
vositalarini
takomillashtirish
- mehnat jarayonlarini me'yorlashtirish va tarifikatsiyalash;
- ish haqi tizimini ishlab chiqish;
- ma'naviy rag’batlantirish vositalaridan foydalanish;
- foyda va kapitalga qatnashish hissasini ishlab chiqish;
- motivatsiya va uni boshqarish
7. Huquqiy xizmat
- mehnat munosabatlaridagi huquqiy masalalarni echish;
- xodimlarni boshqarishga taalluqli, farmoyishli hujjatlarni
kelishtirish;
- xo’jalik faoliyatidagi huquqiy masalalarni echish;
8. Ijtimoiy
tuzilmani
rivojlantirish
- umumovqatlanish muassasalarini boshqarish;
- kommunal xo’jalik sohasini boshqarish;
- jismoniy tarbiya va madaniyatni rivojlantirish;
- sog’liqni muhofaza qilish va hordiq chiqarishni ta'minlash;
- bolalar muassasalari bilan ta'minlash;
- ijtimoiy nizolarni boshqarish;
- xalq iste'mol mollari va oziq-ovqat mahsulotlarining sotilishini
ta'minlash
9. Boshqarishning
tashkiliy
tarkibini
ishlab chiqish tizimi
- boshqarishning shakllangan tashkiliy tarkibini tahlil qilish va
loyihalashtirish;
- shtatlar ro’yxatini ishlab chiqish;
- boshqarishning yangi tashkiliy tarkibini tuzish.
Ish joylarida tashkilotning tuzilishi orqali, boshqaruvchilar berilgan bo`sh ish
o`rinlarini to`ldirdigan odamlarni topishlari lozim. Bundan tashqari ular biznes ishdan
ketishini talab qilgan ishchi hodimlarning o`rnini to`ldiradigan odamlarni ham topib
o`rniga qo`yishlari lozim. Shuning uchun umumiy biznesga “Kadrlar bilan ishlash
bo`lim boshqaruvi talab etiladi va bu biznesda juda kerakli roldi o`ynaydi. Bu juda
muhim topshiriq uning vazifasi mos keladigan ishchilarni to`g`ri ishga qo`yish va
ishchi sonlarini to`g`irab ularni aniq vaqtda ishga qo`yish, shu kabi vazifalarni o`z
zimmasiga oladi. Bu bo`limda biz, boshqaruvchilar qilishi kerak bo`lgan jarayonlarni
ko`rib chiqamiz, bundan tashqari biz hozirgi kunda boshqaruvchilarga uchrayotgan
kadrlar bilan ishlash boshqarmasiga oid bir qancha muommolarni ko`rib chiqamiz.
Rahbarlarga eng katta qiyinchilik bu ularning kompaniyasida yuqori darajadagi
kadrlar borligiga ishonch hosil qilishdir. Qobiliyatli va o`z ishini yaxshi biladigan
ishchi xodimlarni olish va ularni ishda saqlab qolish bu har bir tashkilot uchun
mushkuldir, garchi tashkilotlar biznesini yaqin orada boshlagan yoki bir necha
yillardan beri ishlab kelayotgan bo`lsalar ham. Agarda tashkilotlar kadrlar bilan
ishlash majburiyatlarini o`ziga jiddiy qabul qilmasalar bu ularning ishiga juda salbiy
513
ta`sir ko`rsatadi. Shu sababli har bir rahbarning ishida bo`lgan bir qismi bu kadrlar
bilan ishlashga e`tibor qaratishdir. Menejerlarning hammasi ham kadrlar bilan
ishlashda har xil faoliyatlar yuritishadi masalan, ishga kirmoqchi bo`lgan odamlar
bilan suhbatlar o`tkazish, yangi ishchi hodimlarni ish bilan alohida tanishtirib chiqib
ya`ni to`g`ri yo`nalish berish va garchi kadrlar bilan ishlash jarayoni ajralib tursada
ishchi xodimlarni ishini to`g`ri baholay olish kabilar.
Kadrlar bilan ishlash 3ta sababga ko`ra muhimdir. Birinchisi, bu raqobat
afzalligining eng muhim manbai bo`la oladi. Va bu faqat AQSH firmalarigagina
emas balki dunyodagi barcha tashkilotlar uchun to`g`ri narsadir. Human Capital
Index ya`ni bu 2000dan ortiq glabal firmalarning atroflicha o`rganishi yoki tahlili.
Shunday yakunlanganki, ya`ni kardlar bilan ishlashga yo`naltirilgan odamlar
aksiyadorlarning qiymatini oshirish orqali tashkilotga boshlang`ish bir yo`nalish
beradi.
Ikkinchidan, kadrlar bilan ishlash (KBI) tashkilot strategiyaliarini muhim qismidan
iboratdir. Odamlar orasida raqobatli afzallikka erishish bu, menejerlar ishchi
hodimlari haqida fikrlarini o`zgartirish va ish bilan bog`liq bo`lgan narsalarga
e`tiborni qaratish shartligini bildiradi.
Ular odamlar bilan ishlashlari shart va odamlar bilan huddi o`zlarini
hamkorlaridek kelishishlari kerak, faqatgina narxlarini minimallashtirish yoki oldini
olish uchungina emas. Mana shu odamlarga yo`nalish beradigan tashkilotlardir huddi
Southwest Airlines va W.L.Gore kabi tashkilotlar qilganidek.
Oxir oqibat, tashkilotlar o`zlarini odamlari bilan kelishish yo`li bilan
tashkiotning faoligiga sezilarli ta`siri ko`rina boshladi. Misol qilib aytsak, o`rganib
chiqishlarning biridan xabar berilishicha ish tajribalarini oshirish bozor qiymatini 30
foizga oshirilgani ma`lum qildi.
Kadrlar bilan ishlash jarayonlari dastlab tashqi muhitdan ta`sirlandi. U omillar
asosan to`gridan to`gri iqtisodga, ishchilarning mehnat birlashmasiga, hukumat
huquq va qoidalariga va demografik tendensiyalaga ta`sir qildi.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
