Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti

Tashkiliy birlik 

Bo’limlarniyaratish 

Hodim 

Lavozimlarni shakllanishi 

Vazifalarni aniq shaxslarga 

yuklashni farqlash 

O’zaro aloqador vazifalarni aniqlash 

va ularni yuklashni bilish 

5-rasm. Funkional yo’llangan strukturali tashkilot tuzish. 

---

432 

 



  Nima qilish kerak, qanday ketma – ketlikda qaysi jihoz yordamida? 



  Bu  ishlab  chiqarish  jarayoni  qaysi  tashkiliy  birliklarini  va  lavozimlarga 

tegishli? 

XORIJIY TAJRIBA 

Rivojlanib borayotgan global raqobat sharoitida har bir tashkilot o’zining puxta 

ish uslubiga hamda strategik, taktik yo’nalishlariga ega bo’lishi talab etiladi. Bu esa 

o’z  navbatida  tashkilotlarning  raqobatda  “jon  saqlab  qolish”ida  hamkorlik  qilishga 

turtki beradi.. 

“3M”  kompaniyasining  dental  mahsulotlar  bo’limida  tadqiqotchi  olim  Sumita 

Mitra shunday qoplama ishlab chiqarishga yordam berdiki, bu qoplama tish qobig’ini 

va  nur  yordamida  o’rnatiluvchi  tsement  materiallarini  himoya  qiladi.  Shunga 

qaramasdan,  kosmetik  stomatologiya  ommalashgani  uchun,  u  stomatolog  xohlagan 

darajadagi  kuch  va  tabiiylikka  ega  bo’lgan  mahsulotni  ishlab  chiqarish  uchun 

imkoniyat  seza  boshladi.  Mitra  dastavval  3M  kompaniyasining  7000  ga  yaqin 

mutaxassislar  yozigan  ma’lumotlar  bazasiga  murojaat  qildi.  Garchi  ma’lumotlar 

ba’zasi  bilimlarni  butun  kompaniya  bo’ylab  o’rtoqlashishga  imkon  bermasa-da, 

“haqiqiy  hamkorlik  ishlari  asosan  yuzma-yuz,  TechForum  tomonidan 

moliyalashtirilgan  forumlarda  yuz  buradi.  Bu  forum  butun  dunyodagi  olimlarni  bir-

biriga  bog’laydi”.  Bu  erda  esa  Mitra  kompaniyaning  boshqa  bo’limlaridagi 

mutaxassislarga  tegishli  kerakli  ma’lumotlarni  topa  oldi.  3M  kompaniyasining 

tadqiqotchilarni  bog’lovchi  o’z  sayti  ham  bo’lib,  Mitra  buni  “3M  tadqiqotchilari 

uchun yaratilgan LinkedIn”sifatida tasvirlaydi. Tadqiqot markazi va Forum Mitraning 

tadqiqoti  uchun  foydali  bo’ldi.  O’z  tadqiqotlarini  boshlaganidan  3  yil  o’tib,  3M 

kompaniyasi  Filtek  Supreme  Plus  ni  taqdim  qildi,  bu  juda  kuchli,  yorqin  material 

bo’lib,  ilk  marotaba  u  o’zida  nanoqismlarni  mujassamlashtirdi.  3M  kompaniyasida, 

ishchilar  o’zaro  hamkorlik  qiladilar  va  muvaffaqiyatlariga  qarab  ko’tariladilar. 

Kompaniya  tadqiqotchilari  o’rtasidagi  bunday  hamkorlik  qator  yangiliklarning 

ochilishiga olib keldi. 

  Aytish  mumkinki,  bugungi  kunda  ishlash  jarayoni  butkul  o’zgarib  ketdi. 

Garchi  vazifalarning  samarali  bajarilishi  muhim  bo’lishiga  qaramasdan,  tashkilotlar 

uning  qanday  bajarilishiga  ham  moslasha  olishi  kerak.  Tan  olish  kerakki,  bugungi 

kunda innovatsiyani tezlik bilan o’rganish va uni bozorda qo’llash juda ham muhim 

ahamiyatga  egadir  va  bu  bilan  siz  nima  uchun  buyruqbozlik  zanjiriga  asoslanuvchi 

yuqoridan  pastga  qarab  qaror  qabul  qilish  tizimi  yaxshi  ish  bermasligini  tushunib 

olasiz.3M  kabi  ko’pgina  tashkilotlar  o’zlarida  ishchilar  o’rtasidagi  hamkorlikni 

kuchaytirmoqdalar. 11-3 jadval hamkorlikda ishlashning ijobiy va salbiy tomonlarini 

ifoda  etadi.Hamkorlik  ichki  bo’lishi  (tashkilot  ichidagi  ishchilarning  orasida)  yoki 

tashqi (har qanday aktsioner bilan) bo’lishi mumkin. Har ikki holatda ham, ishchilar 

hamkorlik  qanchalik  tashkilotning  strukturasiga  to’g’ri  kelishini  va  hamkorlikda 

ishlash  bilan  bog’liq  muammolarni  anglab  olishlari  zarur.  Hamkorlikning  har  bir 

turiga alohida nazar solib chiqaylik.