Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti

Qaror  qabul  qilish  zaruriyati  mavjud  holatining,  bo‘lishi  lozim  bo‘lgan  holat 

bilan  mos  tushmasligi  natijasida  yuzaga  keladi.  Msalan,  davlat  tomonidan  qat’iy 

belgilab  quyilgan  narx  bozor  iqtisodiyoti  sharoitida  o‘z  funksiyasini  bajaraolmaydi. 

Shu sababli narxlarni erkinlashtirishga qaror qilinadi. 

Qaror qabul qilish imkoniyati bir necha muqobil (alternativa) paydo bo‘lganda 

vujudga  keladi  va  rahbar  ulardan  birini,  eng  maqbulini  tanlaydi.  Qarorning  eng 

samarali variantini topish uchun  rahbar "etti o‘lchab bir kes" tamoyiliga rioya qilish 

lozim.  Puxta  o‘ylab  ish  olib  bormaslik  qanchalik  qimmatga    tushishini  quyidagi 

misoldan ko‘rish mumkin. 

Toshkent- Jizzax katta yo‘lini qayta sozlash uchun bir necha marta qaror qabul 

qilingan va davlatning yuz minglab so‘m mablag‘i bexuda sarflangan. Ilgari  yo‘lning 

o‘rtasida  bordyurli  ajratish  polasasi  bor  edi.  Shundan  keyin  ma’lum  massofada 

bordyurlarni    olib  tashlashga  va  asfaltlashga  qaror  qabul  qilndi,  bunga  yuz  minglab 

mablag‘  sarflandi.  Bir  qancha  vaqt    o‘tgandan  keyin  bordyurlar  qayta  tiklanib  yo‘l 

ikkiga  ajratildi  va  bu  ishga  yana  yuz  minglab  pul  sarf  bo‘ldi.  Yana  bir  oz  o‘tgach, 

o‘ylama-netmay  yo‘l  o‘rtasini  buzib,  bir  necha  o‘nlab  kilometrmasofada  balandligi 

bir metorli beton devf o‘rnatildi. Unga xam yuz minglab mablag‘ sarflandi. Shunday 

qilib, asoslanmagn bu qaorlar xalq xo‘jaligiga millionlab zarar keltirgan 

Qabul  qilingan  qaror  reja,  topshiriq,  buyruq,  farmon  va  farmoyishlar  orqali 

yuridik kuchga  kiritiladi va amalga oshiriladi. Shu nuqtai nazardan qaror- bu butun 

boshqaruv binosining poydevori hisoblanadi. 

Qarorlar  qabul  qilish  menejerning  firki-zikirini  doim  band  qilib  turadigan 

tashvishdir. Menejer juda xilma-xil masalalar yuzasidan-ishlab chiqarish va kadrlarga 

oid,  tashkiliy  va xo‘jalik  masalalari  yuzasidan bir  qator qarorlar  qabul qiladi.  Ba’zi 

xaollarda  u  bu  ishni  o‘zi  yakka  boshchilik  bilan,  boshqa  xollarda  o‘z  yordamchilari 

---

402 

 

bilan, yana uchinchi xollarda ekspertlar va jamoatchilikni jalb, qilib turib uddalaydi. 

Boshquruvga oid xar qanday qaror samarli bo‘lsagina, ana shu xoldagina u maqsadga 

muvofiq deb hisoblanadi. 

Shunday qilib: 

Bozor  iqtisodiyoti  sharoitida  rahbarlar  qabul  qiladigan  qarorlarning  ahamiyati 

tobora ortib bormoqda. Iqtisodchilarning firkiga ko‘ra, tsex (bo‘lim) boshlig‘i qabul 

qiladigan bitta oqilona qaror taxminan bir ishchining besh-olti oylik  mehnatiga foyda 

keltirar  ekan.  Oqilona  qarorni  qabul  qilish  bir  necha  omillarga  bog‘liq.  Ulardan 

asosiylari quyidagilardir: 

 

*qaror qabul qilish jarayonida axbrotning to‘laligi va uning  sifati; 

 

*qaror qabul qiluvchi rahbarning shaxsiy sifati; 

 

*qaror  qabul  qilashda  tashkiliy  masalalarning  oqilona  echilishi  darajasi 

(masalan,  qaror  qabul  qilishda  mutaxassilarni  jalb  etish,  qaror  qabul  qilish 

tizimining  takomillik  darajsi,  ularni  ijrochilarga    etkazish,  nazorat  qilish  va 

bajarilish darajsi va xokazo). 

Qarorni  to‘g‘ri  tanlash  uchun  muayyan  tamoyillarga  tayanish  va    qarorlarga