Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti

*Nominal  belgi  -  bunda  hujjatlar  vazifasiga  yoki  nomiga  ko`ra  (hisobotlar, 

aktlar, qarorlar, buyruqlar va h.k.) birlashtiriladi. 

*Xronologik  belgi  -  bunda  hujjatlar  kalendar  davrlari  bo`yicha  guruhlanadi 

(oylar, yillar bo`yicha hisobo?lar)  

*Korrespondentsiyalar belgisi - bunda hujjatlar kelish manbaalari (vazirliklar, 

qo`mitalar, birlashmalar, kontsernlar va h.k.)ga ko`ra birlashtiriladi.  

*Yo`nalishlar  bo`yicha    -  bunda  hujjatlar  yo`nalishlar  (fan-texnika 

kengashining maxsus ilmiy kengash qarori va h.k.) bo`yicha birlashtiriladi. 

*Geografik  belgi  -  bunda  hujjatlar  bir  shahar  yoki  tumanda  bo`lgan  korxona, 

tashkilotlar bo`yicha guruhlanadi. 

Hujjat  oborotini  tartibga  solish  uchun  axborat  oqimini,  uning  barqarorligini, 

paydo  bo`lishi  va  vazifasini  o`rganish  lozim.  Bu  hol  turli  usullar  (o¨zaki  so`rash, 

anketalash, tadqiq qilishning maxsus kartalari) yordamida bajariladi.  

Hujjat  oborotini  o`rganishda  hujjat  qaerdan  kelishini,  qaerda  qayd  qilinishini, 

qaerga  berilishini,  bu  hujjat  asosida  qanday  hujjatlar  ishlab  chiqilishini,  hujjat 

tayyorlash davriyligini, nusxasi va h.k.larni aniqlash talab qilinadi. Buning natijasida 

hujjat oboroti marshruti tuziladi.  

Shundan  so`ng  hujjat  oboroti  tizimi  loyihalanadi,  bunda  hujjat  shakllarini 

yaxshilash,  ularnin?  oborot  vaqtini  qisqartirish,  hujjat  b?lan  eshlashni  maqsadga 

muvofiqlashtirish hamda ijroni nazorat qilishning turli yo`llari topiladi. 

Hujjat oboroti tizimida korrespondentsiyalarning eksped-itsiyadan korxonaning 

tarkibiy  bo`linmalariga  ma’lum  tartibda  etkazib  berilishi  muhimdir.  Hujjatlar  hajmi 

katta  va  korxona  xududi  ancha  tarqoq  yoki  ko`p  joyni  egallagan  bo`lsa,  transport 

vositalaridan foydalanish, halqa marshruti?i oashkil etish maqsadga muvofiqdir.  

Hujjat  oborotini  takomillashtirish  ko`p  jihatdan  korxona-ning  o`ziga,  uning 

hujjat  ustida  ishlash  madaniyatini  ko`tarish  uchun  qunt  bilan  ish  olib  borishi  va 

---

401 

 

tashabbus  ko`tarishiga  hamda  qo¨ozlarni  rasmiylashtirish  va  ular  harakati 

to’g’risidagieskicha qarashlarga keskin barham berishga bo¨liqdir.  

Gap shundaki, ish  yuritish  yagona davlat tizimi  bu qo`llanma  emas,  u korxona 

va  tashkilotlarda  hujjatlashtirish  ishlarini  tashkil  etishni  ko`rsatib  bermaydi.  Unda 

printsipial qoidalar, me’yoriy talablar va tavsiyalar bor, ?olos. Ulardan har bir idora, 

uning  muassasa  va  korxonalarida  ish  yuritish  bo`yicha  aniq  yo`l-yo`riqlar  ishlab 

chiqish  uchun  foydalanish  lozim.  Hujjat  oborotida  hujjat  ustida  ishlash 

operatsiyalarini  kamaytirish  yoki  umuman  takroriy  operatsiyalarga  yo`l  qo`ymaslik 

lozim.