|
Qayd qilingan usullar mohiyati motivlashtirishda turlichadir.
Demotivlashtirish-bu motivlashtirishga teskari harakat qilish, imkoni borcha bilinar-
bilmas holda xodimlarning tashabbusining bug‘ish, ular bilan hisoblashmaslik, ularni
doimo qo‘rquv va ikkilanish holatida o‘zini tutishga majbur etish kabi nomaqbul
hatti-harakatlar majmuasidir.
Bunday harakatlar rahbarning quyidagi munosabatlarida namoyon bo‘ladi.
1.
O‘z qo‘l ostingizdagi xodimga ko‘rsatmalar berar ekangiz, shunday noaniq
atamalarni ishlatingki, toki u Sizning nima istayotganingizni taxminan bo‘lsa ham
aniqlay olmaydigan bo‘lsin. Birorta aniq bir voqea to‘g‘risida so‘z ochmang,
birorta aniq misol keltirmang. O‘z-o‘zidan ravshan bir nima to‘g‘risida
gapirilayotgandek va biroz zehni bor har qanday odam ham gapning tagiga etib
olishga shubha bo‘lmagandek qilib ko‘rsatma bering.
2.
Uni shunday tanqid qilingki, toki u yo‘l qo‘ygan xotalarini tuzatish uchun
nimalar qilish kerakligini bilmaydigan bo‘lsin.
3.
Agar Sizning aytganlaringizdan biror narsani tushuntirib berishni
so‘raydigan bo‘lsa, bunga ko‘nganingizni bildirib aslo ajablanmang va o‘zingizni
haddan tashqari hayratlangan qilib ko‘rsating. Bu xildagi oddiy ko‘rsatmalarni
tushuntirib berishni uning o‘zidan boshqa xech kim, xech qachon iltimos
qilmaganini aytib qo‘ying. Mavjud vaziyatni bir qadar oydinlashtirib beradigan
misollardan narsani juda tez tushunib oladigan bo‘lsa, u o‘zini ancha dadil
tutadigan bo‘lib qoladi.
4.
Agar qo‘l ostingizdagi xodim bir narsa haqida ikki marta so‘raydigan
bo‘lsa, uning savoliga ilgari javob berganingizni ayting.
5.
Siz nimani kuzda tutayotganingizni u hamon tushunmayotgan bo‘lsa, Siz
o‘zingizni jahldan tiyib turganingizni namoyish qilib ko‘rsating. Bu safar unga eng
oddiy so‘zlardan foydalanib, shu qadar sekin va batafsil yo‘l-yo‘riq ko‘rsating.
6.
Uning ishida tanqid qilishga bahona bo‘ladigan narsa topa olsangiz, shu
kishining xatosi arzimas va tuzatish osonligiga qaramay bu imkoniyatni qo‘ldan
chiqarmang. Bundan tashqari Siz uni hali u yo‘l qo‘ymagan xatolarda ayblashga
urinib ko‘rishingiz mumkin.
7.
Unga batafsil yo‘l-yo‘riq ko‘rsatib bir ngechta vazifani beringu, ammo
kutilayotgan maqsad yoki natijalarni notayin qilib qoldiring. U boshqa yo‘l bilan
tezroq natijalarga erishish mumkin deb imkoniyat qila olmaydi. O`zingizni shunday
tutingki, toki qo‘l ostingizdagi kishi qanday bo‘lmasin biror tashabbus ko‘rsata
olmasin.
8.
Qo‘l ostingizdagi kishi Siz topshirgan vazifani bajarayotgan mahalda o‘z
ko‘rsatmalaringizni dam-badam o‘zgartirib turing. Ba’zan, aniqsa natijalar juda
kungildagidek bo‘lib chiqarvermaydigan mahalda, oldin berilgan ko‘rsatmalarni
inkor qilish bu o‘rinda yordam berishi mumkin.
9.
Ko‘rsatmalaringizni bajarish jarayonida oldin ko‘zda tutilmagan masalalar
kelib chmiqadi, qo‘l ostingizdagi kishi yana Sizga murojat qiladigan bo‘lsin. U
o‘sha vazifani qanday uddalash kerakligini bilman deb aytgan mahallarda ham,
386
uning o‘zi biror qaror qabul qilishga xech yo‘l qo‘ymang.
10.
Sizning bunday aralashuvingizga u e’tibor bildiradi deysizmi? Ishning
ko‘p nozik tomonlari va xususiyatlari borki, vaqt etishmayotgani uchun bularni
men tushuntirib berolmayman deb ayting unga. Axiyri u gap ba’zi tafsilotlarni
bilmaslikka emas, balki o‘zining fahm-farosati unga etarli emasligida ekanligini
tushunib oladi albatta.
11.
Qo‘l ostingizdagi kishingizni ishni o‘zingiz bergan ko‘rsatmalarga aniq
amal qilib, garchi bu juda sekinlik bilan bo‘ladigan va noqulay yo‘l bo‘lsa ham,
bajarishga majbur eting. Ana shunda Siz uning imillab ishlashidan shikoyat
qilishingiz mumkin bo‘ladi.
12.
Unga shunday muddatlarni belgilanki, bu muddatlarda u ishni aniq
uddalay olmaydigan bo‘lsin. U o‘sha muddatlarni xuddi mo‘ljallaganingizdek
o‘tkazib yuborgan mahalda esa Siz ancha unumsiz ishlar ekansan deb aytishinggiz
mumkin.
13.
Unga o‘zining qobiliyatlari va tayyorligidan ancha past turadigan ishlarni
bajarishni topshiring. Shundan keyin malakasiz xodim ham bu ishni bemalol
uddalagan bo‘lur edi deb ta’kidlayvring.
14.
U nimaiki ish qilsa, shularning hammasini takomillashtiring. Uning ishini
durustroq holga keltirish uchun Siz shunday qilayotganingini unga aytin. Shundan
keyin, agar u Sizning talablaringizni bajo keltirish uchun bitta ishning o‘zini
qaytadan qilishga 2-3 marta behuda urunibko‘radigan bo‘lsa, Sizning mehnat
samaradorligini past deb aytishingiz mumkin.
Mana shu maslahatlarga amal qilib, Siz quyidagilarga erishishingiz mumkin:
* qo‘l ostingizdagi kishi o‘zining qobiliyatlariga shubha bilan qaraydigan
bo‘ladi;
* u eng oddiy qarorlarni qabul qilishga ham cho‘chib turadi;
* u juda oddiy masalalar yuzasidan ham Sizga murojaat etaveradigan bo‘lsa;
* qo‘l ostingizdagi kishi allpaqachon tugatilishi kerak bo‘lgan ish ustida uzoq
o‘tiradi;
* unga Siz o‘zingizni undan ko‘ra aqlliroq ekanligingizni isbot etasiz;
* u “qo‘ldan keladigan ” boshqa bir ishni qidirib ko‘rish kerak degan xulosga
keladi.
Ko‘rib turibsizki, tutgan siyosatingiz o‘z natijasini berib turibdi.
Demovlashtirishni uddaladingiz.
Ammo zinhor bu yo‘lni tutmang. O‘z shogirdini o‘zi ashaddiy munosabatda
bo‘lgan, kuchli raqobatdosh korxonaga qisqa muddatga rahbar lavozimiga
tayinlanayotgan “ustoz” unga korxonani zudlik bilan inqirozga mahkum etish uchun
quyidagi demovlashtirish maslahatlarini berdi.
Agar Siz demotivlashtirish tarafdori bo‘lib, korxonaningizni qisqa muddat
ichida inqiroz tomon mahkum etmoqchi bo‘lsangiz, u holda qo‘yidagicha ish tuting:
Axborot-bu ma’lumot va xabarlar to`plami bo`lib, mazmunan, yangilik
unsurlariga ega bo`ladi va boshqaruv vazifalarini hal etish uchun o`ta zarurdir.
387
Ishonchli va zarur axborotlarsiz boshqarishni amalga oshirib bo`lmaydi. Axborotlar
boshqaruv negizi hisoblanadi
Boshqaruvchi va boshqariluvchi tizimlar o`rtasidagi o`zaro aloqalar axborot
vositasida quyidagicha amalga oshiriladi.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
