O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi toshkent davlat texnika universiteti “Geologiya qidiruv” fаkultеti “Nеft va gazni qayta ishlash ob’ektlari” kаfеdrаsi «korroziyadan himoya qilish»

1.3. Асосий тушунча ва атамалар
Металлар ва қотишмалардан тайёрланадиган барча машина ва жиҳозлар табиий ёки технологик муҳитларда эксплуатация жараёнида коррозияга маҳкумдир.
Коррозия лотинча сўздан олинган бўлиб «corrodere» — емирилиш деган маънони англатади. Металл ва қотишмаларнинг ташқи муҳит билан ўзаро таъсирлашиши натижасида ўз-ўзидан емирилиш ҳодисаси металларнинг коррозияланиши дейилади.
Бундай ўзаро таъсир асосида ташқи муҳит билан кимёвий ва электрокимёвий реакция, баъзида эса механик таъсир ётади. Металларнинг бундай муҳит таъсирига қаршилик кўрсата олиш қобиляти материалларнинг бардошлилиги ёки кимёвий қаршилиги дейилади. Коррозияга учраётган металл — коррозияланувчи металл, коррозия жараёни кечаётган муҳит эса —коррозион муҳит дейилади.
Коррозия натижасида металлнинг хоссалари ўзгариб, кўпинча унинг функционал характеристикалари ёмонлашади. Металл коррозияга учраганда қисман ёки тўла емирилади. Металл билан коррозияловчи муҳитнинг ўзаро таъсирлашуви натижасида ҳосил бўладиган кимёвий бирикмалар коррозия маҳсулотлари дейилади. Коррозия маҳсулотлари оксид плёнкалари, металл тўпони ёки занг кўринишида металл сиртида қолиши мумкин. Уларнинг металл сирти билан адгезия даражасига боғлиқ ҳолда турли ҳоллар бўлиши мумкин. Масалан, темир қотишмалари сиртида занг юмшоқ уқаланиб кетадиган пўк қават ҳосил қилади, коррозия жараёни эса металл ичига чуқур тарқалиб, тешиб ўтувчи яра (язва) ва тешик ҳосил қилиши мумкин. Аксинча, алюминий оксидланганда унинг сиртида яхлит, зич оксид плёнка ҳосил бўлиб, уни емирилишдан сақлайди. Коррозия – физик кимёвий жараён бўлиб, унинг кечиш қонуниятлари гетероген системаларнинг умумий термодинамик ва кинетик қонунлари асосида аниқланади. Коррозиянинг ички ва ташқи факторлари мавжуд. Коррозиянинг ички факторлари металлнинг табиати, тузилиши (таркиби, структураси ва б.) ва коррозия тезлигига таъсирини характерлайди. Ташқи факторлар эса ташқи коррозион муҳит таркибининг таъсирини ва коррозиянинг бориш шароитини (ҳарорат, босим, потенциал ва б.) аниқлайди.
Коррозиядан ҳимоя қилиш деб, металл коррозиясини камайтириш ёки тўхтатиш учун амалга ошириладиган жараён ёки қўлланиладиган воситаларга айтилади.